Fréttir

Stærra raforkukerfi með meiri sölu til orkufreks iðnaðar hefur leitt til lækkunar á raforku á almenna innlenda markaðinum. Þetta er meðal helstu niðurstaðna skýrslu AtvinnuLífsinsSkóla um raforkuverð á Íslandi á árunum 1997 – 2008, þar sem skoðuð eru áhrif aukinnar raforkusölu til orkufreks iðnaðar á raforkuverð á almennum markaði. Skýrslan var kynnt á opnum fundi Samorku á Grand Hótel Reykjavík í morgun og sátu um 100 manns fundinn.

30% verðlækkun til heimila frá 1997
Samkvæmt skýrslunni borgaði meðalfjölskyldan 30% lægra verð fyrir heimilisnotkun á raforku árið 2008 en hún gerði árið 1997, eða kr. 52.400 fyrir 4400 kWh á ári í stað kr. 74.500 árið 1997, ef báðar tölurnar eru reiknaðar á verðlagi ársins 2008.

Lækkun að stórum hluta rakin til stóriðjusölu
Í skýrslunni er sett fram sú kenning að lækkunin sé að miklu leyti komin til vegna þess að með stóraukinni sölu til orkufreks iðnaðar verði til reiðu- eða umframafl sem hægt sé að nýta til að framleiða fyrir orkutoppana á almenna innlenda markaðinum. Niðurstaðan hvað það varðar er sú að árið 2008 hafi umframafl vegna orkufreka iðnaðarins verið 171 MW en á sama tíma hafi þörfin fyrir afltoppana á almenna markaðinum verið 245 MW. Samkvæmt þessu hefði fræðilega verið hægt að sinna afltoppunum fyrir almenna markaðinn tæplega 70% með umframaflinu frá orkufreka iðnaðinum. Það kemur einnig fram að ef sala á orku til orkufreks iðnaðar myndi aukast um 11.000 GWh, en það er orka sem raunhæft er að virkja á svæðum sem nú eru í undirbúningi, þá væri svo komið að umframorkan fyrir orkufreka iðnaðinn gæti tekið allan orkutoppinn fyrir almenna markaðinn.

Þetta er sérstaklega mikilvægt, segir í skýrslunni, þegar tekið er tillit til þess að með þessu er verið að samnýta dýrustu þætti framleiðslunnar; uppsett afl til að mæta innlendu afltoppunum og umframafl sem óhjákvæmilega verður til staðar þegar framleitt er fyrir orkufrekan iðnað vegna þess að ekki er hægt að reikna með að hver túrbína sé í notkun nema sem nemur 7900 stundum á ári eða nálægt 90% nýtingu.

Króna á kwst – 3,6 milljarðar
Til að meta hvað þessi sparnaður gæti þýtt er reiknað út hvaða sparnaður hlytist af því ef hægt væri að samnýta afltopp upp á 171 MW í vatnsorku en toppunum er alfarið mætt með slíkri orku. Niðurstaðan er sú að með því fengist sparnaður upp á 3,63 milljarða á ári en það er reiknaður árlegur heildarkostnaður við að reka 171 MW vatnsaflsvirkjun. Þetta gerir sparnað á heildsölustigi upp á 1,01 kr. á hverja kílóvattstund af orku sem er seld á innlenda markaðinn.

Sjá skýrslu AtvinnuLífsinsSkóla.

Stjórn Samorku mótmælir harðlega úrskurði umhverfisráðherra um að fella úr gildi ákvörðun Skipulagsstofnunar, um að ekki skuli fara fram sameiginlegt mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar Suðvesturlínur, styrkingu raforkuflutningskerfis á Suðvesturlandi og öðrum framkvæmdum sem tengjast álveri í Helguvík. Skorar stjórn samtakanna á ráðherra að draga úrskurðinn til baka nú þegar, en ella mun hann tefja framkvæmdir um ófyrirséðan tíma auk þess að valda ómældum viðbótarkostnaði. Fram hefur komið að úrskurður ráðherra hefur að engu lögbundin tímamörk og gengur að auki gegn fyrri úrskurði umhverfisráðherra frá apríl 2008. Úrskurðurinn nú er því dæmi um afleita stjórnsýslu og algert virðingarleysi við lög í landinu. Slíkt starfsumhverfi er engum fyrirtækjum boðlegt.

Minnt er á að allar umræddar framkvæmdir fara að sjálfsögðu í umhverfismat en hugsanleg ákvörðun um sameiginlegt umhverfismat byggir á heimildarákvæði í lögum og slíka ákvörðun ber að taka að höfðu samráði við framkvæmdaraðila. Ekkert slíkt samráð hefur átt sér stað. Engin leið er að úrskurða heildstætt um hvaða framkvæmdir tengjast með þessum hætti en þær sem vísað er til eru mjög mislangt á veg komnar. Bent er á að umræddar flutningslínur munu geta flutt raforku til hvers kyns nýrrar iðnaðarstarfsemi á Suðurnesjum og frá hvaða virkjun sem er í landinu, þar með taldar nýjar virkjanir sem reistar kunna að verða í framtíðinni, þess vegna hinum megin á landinu. Vandséð er hvernig á að vera hægt að framkvæma sameiginlegt umhverfismat þar sem hugsað er fyrir öllum slíkum tengingum.

Fjórðungs hækkun orkuverðs?
Ennfremur lýsir stjórn Samorku verulegum áhyggjum af boðuðum umhverfis-, auðlinda- og orkusköttum, sem skila eiga ríkissjóði 16 milljarða tekjum á næsta ári. Skattheimtan hefur ekki verið útfærð ennþá en færi slík skattheimta beint út í verðlagið myndi það þýða 20-25% hækkun orkuverðs (á rafmagni og heitu vatni), að jafnaði, til heimila og fyrirtækja. Íslendingar hafa lengi búið að grænustu orku í veröldinni en jafnframt einhverri ódýrustu orku á Vesturlöndum. Nú stefnir í að hún verði eingöngu áfram sú grænasta. Slíkar skattahækkanir munu skerða samkeppnishæfni íslenskra orkufyrirtækja og draga úr ágæti Íslands sem fjárfestingarkosts fyrir hvers kyns framleiðslustarfsemi.

Í nýrri skýrslu AtvinnuLífsins Skóla er fjallað um raforkuverð á Íslandi 1997 – 2008 og áhrif aukinnar raforkusölu til orkufreks iðnaðar á raforkuverð á almennum markaði. Skýrslan verður kynnt og rædd á morgunverðarfundi Samorku í Háteigi á Grand Hótel Reykjavík miðvikudaginn 7. október.

Dagskrá

08:00 Morgunverður

08:30 Fundur hefst

     Jóhannes Geir Sigurgeirsson, framkvæmdastjóri ALS, kynnir skýrslu

     Jón Þorvaldur Heiðarsson, lektor við viðskipta- og raunvísindadeild Háskólans á
          Akureyri, fjallar um málefnið.

     Umræður

09:30 Fundarlok

Fundarstjóri: Steinunn Valdís Óskarsdóttir, alþingismaður

Fundurinn er öllum opinn og aðgangur ókeypis, en nauðsynlegt er að skrá þátttöku í síma 588 4430 eða með tölvupósti til the@samorka.is.

Ekkert er því til fyrirstöðu að nota endurnýjanlega orku Íslendinga til að knýja álver að mati Rajendra Pachauri, formanns loftslagsnefndar Sameinuðu þjóðanna. Í samtali við fréttastofu RÚV segir Pachauri Íslendinga leiðtoga í baráttunni fyrir minni losun gróðurhúsalofttegunda.

Dr. Rajendra Pachauri er heimskunnur vísindamaður í alþjóðlegum umræðum um loftslagsbreytingar. Hann tók meðal annars við friðarverðlaunum Nóbels árið 2007 fyrir hönd Loftslagsnefndar Sameinuðu þjóðanna. Pachauri, sem staddur var hér á landi í boði Ólafs Ragnars Grímssonar forseta Íslands, hélt erindi í Háskóla Íslands um samspil vísinda og stjórnmálamanna. Hann hitti síðan íslenska vísindamenn og áhrifamenn hér á landi.
Pachauri segir aukna vitund hafa verið á alþjóðavettvangi um þessi mál í heiminum, ekki aðeins meðal almennings heldur yfirvalda.

Pachauri segir Íslendinga í forystu á þessu sviði þar sem þeir eigi miklar endurnýjanlegar orkuauðlindir og skilji mikilvægi þess að nota þær. Þeir geti miðlað þessu til annarra landa.

Sjá fréttina á vef Ríkisútvarpsins.

„Komandi vetur verður landsmönnum mjög erfiður efnahagslega og því er brýnt að hefja nú þegar þær aðgerðir sem kveðið er á um í stöðugleikasáttmála aðila vinnumarkaðarins, ríkisvaldsins og sveitarfélaga frá því í sumar. Í aðdraganda samkomulagsins var sett fram sú sameiginlega sýn að skapa 15.000 störf  fram til ársins 2013 en sá árangur næst ekki nema hagvöxtur verði óvenju mikill, eða 4-4,5% á hverju ári. Til að hagvöxtur hefjist á ný liggja fjárfestingar í orkugeiranum og tengdum iðju- og gagnaverum beinast við.“ Þetta segir Hannes G. Sigurðsson, aðstoðarframkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, m.a. í leiðara fréttabréfs samtakanna.“ Sjá nánar á vef Samtaka atvinnulífsins. 

Ágæt arðsemi af orkusölu

Áherslan fremur á lág verð í ýmissi veitustarfsemi
Fullyrt að arðsemin sé mest af stóriðjusölu
og lykill að lágu raforkuverði undanfarinna ára

Arðsemi af raforkusölu hefur verið ágæt hér á landi, skv. samantekt Melland Partners að beiðni Landsvirkjunar, og ef horft er til arðsemi af rekstri Nesjavallavirkjunar Orkuveitu Reykjavíkur. Meðalarðsemi eigin fjár Landsvirkjunar var 17,2% árin 2003 til 2007, sem er mun hærra en gerist í Bandaríkjunum og Evrópu, ef marka má nýlega áfangaskýrslu Sjónarrandar ehf. fyrir fjármálaráðuneytið. Svipað má segja ef horft er á arðsemi heildarfjármagns Nesjavallavirkjunar Orkuveitu Reykjavíkur, sem er um 14%, en arðsemi bandarískra orkufyrirtækja var á þessum tíma að jafnaði um 10% og evrópskra um 13%. Þá segir HS Orka óhætt að fullyrða að arðsemi fyrirtækisins af orkusölu til stóriðju hafi verið nokkuð meiri en af annarri starfsemi fyrirtækisins og hafi jafnframt verið lykillinn að lágu raforkuverði undanfarinna ára. Almenn arðsemi íslenskra veitufyrirtækja er hins vegar ekki há, en fyrirtækin eru flest alfarið í eigu opinberra aðila og áherslan hefur gjarnan verið á lág verð og öfluga þjónustu hita-, vatns-, fráveitna, fremur en háa arðsemi fjármagns. Sama virðist raunar gilda um sölu á raforku til almennings, en hún er t.d. um fimmfalt dýrari í Kaupmannahöfn en í Reykjavík.

Fráleitar ályktanir Sjónarrandar
Á dögunum skilaði Sjónarrönd ehf. áfangaskýrslu um arðsemi af raforkusölu til stóriðju, sem unnin var fyrir fjármálaráðuneytið. Þar eru meðal annars dregnar ályktanir um lága arðsemi af orkusölu til stóriðju með því að horfa til arðsemi af rekstri veitufyrirtækja, sem er algerlega fráleit nálgun. Jafn fráleitt er að bera síðan saman almenna arðsemi íslenskra orkufyrirtækja (sem mörg eru jafnframt í ýmis konar veiturekstri) við arðsemi orkufyrirtækja sem skráð eru á hlutabréfamarkaði í Evrópu og Bandaríkjunum. Í áfangaskýrslu Sjónarrandar er notast við rangar tölur, mismunandi uppgjörsaðferðum blandað saman, ólík tímabil borin saman, rangar ályktanir dregnar, gjörólík fyrirtæki borin saman sem væru þau sambærileg og almennt séð óhemju langt seilst í leit að einhverjum neikvæðum hliðum á orkusölu til stóriðju. Samorka vonar að betur verði vandað til verka við endanlegan frágang skýrslunnar.

Sjá athugasemdir Samorku við skýrsludrög Sjónarrandar.

          Sjá athugasemdir frá Melland Partners, unnar að beiðni Landsvirkjunar

          Sjá athugasemdir Orkuveitu Reykjavíkur

          Sjá athugasemdir HS Orku

Trúnaður ríkir um orkuverð í samningum við ýmis fyrirtæki og stofnanir hér á landi, fyrirtæki í stóriðju þar með talin, en framleiðsla og sala á raforku eru samkeppnissvið. Íslenskir orkusalar hafa aðspurðir sagt orkuverð til stóriðju hérlendis vera nálægt meðallagi þess verðs sem slík fyrirtæki greiða á heimsvísu. Í nýrri skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands um áhrif stóriðjuframkvæmda á íslenskt efnahagslíf, sem unnin er fyrir iðnaðarráðuneytið, er m.a. komið inn á þetta mál. Í skýrslunni segir meðal annars (bls. 16): „Raforkuverð til álvera á Íslandi er bundið í langtímasamningum og er það verð ekki gert opinbert. Út frá ársreikningum Landsvirkjunar má þó ætla að það hafi hin síðustu ár verið á bilinu 25-28 US mill á kWst. Til samanburðar má nefna að samkvæmt World Bureau of Metal Statistics var meðalverð í heiminum árið 2007 27 US mill á kWst. Verð hér virðist því vera á sama bili og annars staðar að jafnaði.“

Samorka hefur engar frekari upplýsingar um raforkuverð til stóriðju og getur því ekki staðfest þessa ályktun Hagfræðistofnunar. Hins vegar er ástæða til að vekja athygli á þessari niðurstöðu stofnunarinnar þar sem því er iðulega haldið fram að orkuverð til stóriðju sé með lægsta móti hérlendis.

Ódýr orka til heimila hérlendis
Um 80% raforkunnar hér á landi fara til stóriðju. Raforkuverð til heimila og almenns atvinnurekstrar er mun lægra hérlendis en í flestum okkar nágrannalöndum, eins og Samorka hefur ítrekað vakið athygli á (sjá t.d. þessa frétt). Þannig kostar meðalheimilisnotkun á rafmagni í Reykjavík einungis um fjórðung af því sem hún kostar í Kaupmannahöfn. Ennfremur hefur almennt raforkuverð árum saman farið lækkandi hér á landi, að teknu tilliti til þróunar vísitölu verðlags, samhliða aukinni raforkusölu til stóriðju (sjá samantekt frá síðasta aðalfundi Samorku hér). Þrátt fyrir að allt þetta liggi fyrir vilja sumir halda því fram að almenningur sé að niðurgreiða raforkuna til stóriðjunnar. Vandséð er hvernig það ætti að geta staðist, í ljósi framangreindra atriða.

Morgunblaðsgrein Gústafs Adolfs Skúlasonar:

Á dögunum voru kynnt drög að skýrslu sem unnið er að fyrir fjármálaráðuneytið, þar sem fjallað er um arðsemi af orkusölu til stóriðjufyrirtækja. Drögin voru kynnt í aðdraganda verslunarmannahelgar, nánast í skjóli hásumarleyfistímans, en þeim hafði þó verið skilað til ráðuneytisins í maí. Ekkert samband var haft við orku- né stóriðjufyrirtæki við gerð skýrsludraganna. Hér er ekki ætlunin að ræða efnislega um innihald skýrslunnar, það hefur þegar verið gert að hluta á öðrum vettvangi og verður gert nánar síðar, enda af nógu að taka. En það sem vekur ekki síst athygli er mönnun vinnunnar.

Afrek í takmörkun á trúverðugleika
Á Íslandi – líkt og sjálfsagt víðast hvar – tekur fjöldi hagfræðinga virkan þátt í opinberri umræðu um efnahagsmál. Segja má að í stórum hópi all kunnra hagfræðinga hérlendis séu um fimm til sex manns sem (mis)ítrekað hafa lýst verulegum efasemdum um arðsemi orkusölu til stóriðju. Að skýrslunni sem fjármálaráðuneytið bað um hafa komið heilir fjórir hagfræðingar, sem hlýtur að teljast all vel í lagt með svona vinnu. Sérstaka athygli vekur hins vegar að allir fjórir koma þeir úr fyrrnefndum fimm til sex manna hópi annars stórs mengis þjóðþekktra hagfræðinga. Þetta verður að teljast alveg sérstakt afrek í takmörkun á trúverðugleika. Allir hafa þessir fjórir skýrsluhöfundar áður ítrekað dregið sambærilegar ályktanir, í mis ítarlegum skrifum og erindum, og kynntar voru á dögunum í annars lítt frágengnum skýrsludrögum. Frá upphafi lá þar með algerlega ljóst fyrir hverjar þeirra helstu niðurstöður yrðu og því vandséð hví ákveðið var að ráðstafa opinberum fjármunum til þessarar vinnu. Verður kannski næst ákveðið að láta vinna skýrslu um kosti og galla loftrýmisgæslu á vegum NATO í íslenskri lofthelgi, og leitað til Samtaka hernaðarandstæðinga um gerð hennar? Er þetta það sem átt er við með hugtakinu „nýja Ísland“ í frösum opinberrar umræðu?

Skýrslan í heild er vistuð á heimasíðu fjármálaráðuneytis og má nálgast á slóðinni: http://www.fjarmalaraduneyti.is/frettir/frettatilkynningar/frettatilkynningar/nr/12348

Dagana 8. og 9. september stendur norræna ráðherranefndin fyrir ráðstefnu og sölusýningu þar sem fjallað verður um markaðslausnir vegna hlýnunar loftslags. Fjallað verður um hlut endurnýjanlegrar orku, orkunýtingu, viðskipti með losunarkvóta, leiðir til að minnka losun í samgöngum og margt fleira, auk þess sem fjöldi fyrirtækja kynnir vörur sínar og þjónustu á þessu sviði. Erindi á ráðstefnunni flytja m.a. yfirmaður orkumála í framkvæmdastjórn ESB, framkvæmdastjóri Umhverfisstofnunar Evrópu, forstjórar Vattenfall, DONG og Danfoss, framkvæmdastjóri World Wildlife Fund, loftslags- og orkumálaráðherra Danmerkur og fjöldi annarra.

Sjá nánari upplýsingar hér á vefsíðu ráðstefnunnar.