26. september 2008 Hvernig á að lesa efnagreiningar á neysluvatni Leiðbeiningar um hvernig eigi að lesa út úr efnagreiningum er komnar á vefsíðu Samorku og er hluti af Vatnsveituhandbók. Í neysluvatnsreglugerð nr. 536/2001 er krafa um efnagreiningu á nær fimmtíu eftirlitsþáttum. Nokkuð flókið er fyrir leikmann að lesa út úr því en leiðbeiningunum er ætlað að aðstoða vatnsveitufólk við það. Gefin er stutt lýsing á hverjum eftirlitsþætti, uppruna hans í neysluvatni og áhrif á heilsufar og bragðgæði. Smella hér
25. september 2008 Heita silfrið Hitaveita á Íslandi í 100 ár Samorka hefur gefið út blað í tilefni af 100 ára afmæli hitaveitu á Íslandi. Heita silfrið heitir blaðið og er því dreift með Morgunblaðinu í dag, 25. september. Í blaðinu er fjallað um sögu hitaveitu á Íslandi, rætt við fjölda fólks um þau auknu lífsgæði sem hitaveitunni fylgja, fjallað um sögu jarðhitanýtingar á Íslandi, þróun þekkingar á þessu sviði, ungbarnasund, ferðaþjónustu, jarðhitaleit og margt fleira. Umsjón, textagerð og umbrot voru í höndum Athygli ehf. Ávarp Franz Árnasonar, formanns Samorku og forstjóra Norðurorku, fer hér á eftir. Blaðið má nálgast hér á pdf-formi (7,6 mb). Ávarp Franz Árnasonar, formanns Samorku: Bætt heilsufar og almenn lífsgæði Flest getum við Íslendingar nú á dögum flokkað það sem sjálfsögð lífsgæði að geta hitað hýbýli okkar með ódýru heitu vatni, sótt heitar sundlaugar allt árið um kring, brætt snjó í gangstéttum og götum og andað um leið að okkur hreinu og heilnæmu lofti. Að baki þessum þægindum liggur hins vegar eitt hundrað ára saga hugvits, frumkvæðis og framkvæmdaþreks, varðandi nýtingu jarðhita sem við njótum ávaxtanna af í öllu okkar daglega lífi. Saga jarðhitanýtingar á Íslandi er trúlega um það bil jafn löng og saga byggðar í landinu. Í sögulegum heimildum má finna fjölda dæma um nýtingu jarðhita til þvotta, baða, eldamennsku, iðnaðar og heilsueflingar. Mynjar benda til að Snorri Sturluson hafi á sínum tíma leitt heitt vatn í hús, líklega þó aðallega til þvotta. Elsta þekkta dæmið um nýtingu jarðhita til húshitunar á Íslandi er hins vegar að finna í Mosfellsbæ, nánar til tekið á bænum Syðri-Reykjum. Árið 1908 virkjaði Stefán B. Jónsson á Syðri-Reykjum hver til húshitunar og lagði „nútíma“ hitakerfi í íbúðarhús sitt. Í tilefni þessa ákvað Samorka að halda upp á 100 ára afmæli hitaveitu á Íslandi nú í ár. Hlýrri hýbýli, hreinna loft, útivist…Samorka vill á þessum tímamótum einkum beina sjónum fólks að því mikilvæga hlutverki sem heita vatnið hefur gegnt í því skyni að bæta heilsufar og almenn lífsgæði Íslendinga. Er þar meðal annars horft til betri hitunar hýbýla, heilnæmara andrúmslofts og aukinna tækifæra til útivistar og hreyfingar tengdum sundlaugamenningu. Fyrir fáum áratugum gegndi olía stóru hlutverki í húshitun á Íslandi, og kol ef horft er lengra aftur á síðustu öld. Fyrir utan minni mengun getum við jafnframt glaðst yfir því að undanfarna áratugi hefur hitaveitan sparað Íslendingum tugi milljarða króna á ári hverju, sem ella hefðu farið í innflutning á olíu. Í dag væri líkast til notast við raforku í auknum mæli í stað olíu ef ekki nyti við hitaveitunnar. Til þess þyrfti að virkja ár og háhitasvæði sem er mun dýrara en virkjun lághita fyrir hitaveitu. Þetta mundi jafnframt draga úr öðrum möguleikum til raforkunýtingar enda jafngildir sú orka sem nýtt er hjá hitaveitum í dag 600 MW að meðaltali og á álagstímum að vetralagi allt að 1000MW eða fast að tveimur Kárahnúkavirkjunum. Hitaveitan hefur því ekki eingöngu haft í för með sér bætt lífsgæði, heldur jafnframt séð þjóðinni fyrir ódýrri húshitun, sparað gríðarlegar fjárhæðir í erlendum gjaldeyri og verið vettvangur þekkingaruppbyggingar sem nú er forsenda útrásarverkefna víða um heim. Aldarafmælis minnstSamorka minnist 100 ára afmælisins með ýmsu móti á þessu ári. Má þar nefna gerð heimildamyndar fyrir sjónvarp, uppsetningu útilistaverks í samstarfi við bæjarstjórn Mosfellsbæjar, samantekt Háskólans á Akureyri um heilsufarsáhrif heitavatnsnotkunar á Íslandi, fjölþjóðlega ráðstefnu í samstarfi við Háskóla Íslands og Nordic Energy Research, að ógleymdri útgáfu þessa blaðs. Þá gaf Íslandspóstur út frímerki í tilefni 100 ára afmælisins í maí síðastliðnum. Einstakar hitaveitur hafa einnig minnst þessara tímamóta með ýmsum hætti. Á 100 ára afmælinu minnum við á þau lífsgæði sem hitaveitunum fylgja, horfum með þakklæti aftur til frumkvöðla hitaveituvæðingar og veltum fyrir okkur framtíðaráskorunum á borð við hitaveituvæðingu á svokölluðum köldum svæðum. Franz Árnason
12. september 2008 Samorka og úrskurður umhverfisráðherra Grein Gústafs Adolfs Skúlasonar í Morgunblaðinu: Umhverfisráðherra fjallar í Morgunblaðsgrein um ályktun stjórnar Samorku vegna úrskurðar ráðherrans um sameiginlegt umhverfismat vegna virkjana, háspennulína og álvers á Norðausturlandi. Í ályktuninni er meðal annars vakin athygli á að úrskurðurinn geti haft í för með sér að minnsta kosti eins árs tafir á framkvæmdum og valdið orkufyrirtækjum og viðkomandi sveitarfélögum aukakostnaði sem nemi hundruðum milljóna króna. Skorað er á stjórnvöld að endurskoða ákvörðun sína, enda úrskurðurinn afar íþyngjandi. Úrskurður ráðherra byggir á heimildarákvæði í lögum, ekki skýrum lagafyrirmælum. Umhverfisráðherra segir tvennt undra sig í ályktun Samorku. Annars vegar að samtökin „skuli ekki styðja þá ákvörðun stjórnvalda að gera það sem í þeirra valdi stendur til að tryggja lágmörkun umhverfisáhrifa framkvæmda vegna álvers á Bakka.“ Samorka gerir að sjálfsögðu engar athugasemdir við að reynt sé að lágmarka umhverfisáhrif af byggingu álvers á Bakka. Samorka gerir hins vegar athugasemdir við að orkufyrirtækin fái ekki að framfylgja þeirri yfirlýstu stefnu sinni að rannsaka og undirbúa virkjanir og háspennulínur óháð því hver kemur á endanum til með að kaupa orkuna. Engan veginn er sjálfgefið að tengja fyrirhugaðar virkjanaframkvæmdir á Norðausturlandi við áætlanir um byggingu álvers á Bakka. Þá aðskilja tugir kílómetra umrædd framkvæmdasvæði. Athygli vekur hins vegar að framkvæmdir sem beinlínis tengjast fyrirhuguðu álveri á Bakka, til dæmis hafnarframkvæmdir, eru ekki hluti af þessum úrskurði um sameiginlegt matsferli. Hafa verður í huga að rannsóknir og undirbúningur vegna virkjanaframkvæmda og orkuflutnings taka miklum mun lengri tíma en undirbúningur og bygging til dæmis verksmiðju eða netþjónabús. Yfirlýsingu fagnaðHitt sem undrar ráðherrann er að Samorka skuli álykta með þessum hætti „þegar fulltrúar þeirra í samráðsferlinu vissu fullvel að lausn var í sjónmáli sem tryggir allt í senn, hagsmuni náttúrunnar, hagsmuni almennings og hagsmuni fyrirtækjanna sem í hlut eiga.“ Nú ber sannarlega að fagna því ef slík lausn er í sjónmáli. Þegar stjórn Samorku samþykkti sína ályktun höfðu viðræður farið fram en þær höfðu ekki skilað ásættanlegri niðurstöðu. Þegar þetta er ritað eru umrædd fyrirtæki enn ekki sannfærð um að búið sé að finna ásættanlega niðurstöðu. Sem fyrr segir þá fagnar Samorka hins vegar öllum yfirlýsingum ráðherra um lausn á þessu máli, enda miklir hagsmunir í húfi.
9. september 2008 Ráðstefna um orkugjafa framtíðar í samgöngum, 18.-19. september á Hilton Nordica Dagana 18. og 19. september heldur Framtíðarorka ráðstefnuna Driving Sustainability öðru sinni í Reykjavík, á Hilton Hótel Nordica. Á ráðstefnunni munu m.a. fulltrúar bílaframleiðendanna Toyota, Ford og Mitsubishi veita innsýn í tæknilausnir sem miða að sjálfbærum samgöngum og standa munu neytendum til boða á næstu árum. Stærstu orkufyrirtæki Norðurlanda, Vattenfall í Svíþjóð og Dong Energy í Danmörku, munu skýra ráðstefnugestum frá áætlunum sínum um rafmagnsvæðingu í samgöngum. Sjá nánar á vef ráðstefnunnar.
4. september 2008 Ályktun stjórnar Samorku vegna úrskurðar umhverfisráðherra Ályktun stjórnar Samorku vegna úrskurðar umhverfisráðherra um sameiginlegtumhverfismat vegna virkjana, háspennulína og álvers á Norðausturlandi Á stjórnarfundi Samorku í dag, 4. september, var til umfjöllunar úrskurður umhverfisráðherra frá 31. júlí síðastliðnum um að umhverfisáhrif álvers á Bakka við Húsavík, Þeistareykjavirkjunar, Kröfluvirkjunar II og háspennulína frá Kröflu og Þeistareykjum til Húsavíkur skulu metin sameiginlega samkvæmt 2. mgr. 5. gr. laga um mat á umhverfisáhrifum nr. 106/2000, sbr. 5. gr. laga nr. 75/2005. Með úrskurði ráðherra er felld úr gildi ákvörðun Skipulagsstofnunar frá 13. febrúar 2008 um að ekki sé þörf á sameiginlegu mati á umhverfisáhrifum áðurnefndra framkvæmda. Orkufyrirtækin hafa undanfarin ár unnið að undirbúningi virkjana og háspennulína á Norðausturlandi í góðri samvinnu við Skipulagsstofnun og heimamenn. Minna má á í því sambandi að staðfest svæðisskipulag er fyrir hendi þar sem afmörkuð eru orkuvinnslusvæði og háspennulínuleiðir. Svæðisskipulagið hefur farið í gegnum umhverfismat áætlana í samræmi við lög nr. 105/2006 og verið staðfest af umhverfisráðherra. Stjórn Samorku telur að ráðherra hafi kveðið upp afar íþyngjandi úrskurð, sem byggist á heimildarákvæði í lögum en ekki skýrum lagafyrirmælum. Úrskurðurinn tengir saman framkvæmdir fjögurra lögaðila á svæðum sem eru í tuga kílómetra fjarlægð frá hvort öðru. Það er einnig yfirlýst stefna orkufyrirtækjanna að rannsaka og undirbúa virkjanir og háspennulínur óháð því hver kemur til með á endanum að kaupa orkuna. Hafa verður í huga að það tekur mörg ár, jafnvel áratugi, að rannsaka og undirbúa virkjanir og orkuflutning en í flestum tilvikum aðeins örfá ár, jafnvel nokkur misseri, að undirbúa og byggja t.d. verksmiðju eða setja upp netþjónabú. Það er þess vegna óásættanlegt fyrir orkufyrirtækin að geta ekki stundað rannsóknir og undirbúning á eigin forsendum óháð hugsanlegum orkukaupanda. Standi úrskurðurinn óhaggaður, og falli rannsóknarboranir undir hann, mun það hafa verulegar tafir í för með sér við undirbúning verkefna á Norðausturlandi, um sem nemur a.m.k. einu ári, og valda orkufyrirtækjunum og sveitarfélögunum aukakostnaði er nemur hundruðum milljóna króna. Stjórn Samorku skorar á stjórnvöld að endurskoða ákvörðun sína til að lágmarka þann skaða sem að óbreyttu gæti hlotist af úrskurðinum. Náist ekki ásættanleg niðurstaða í þeim efnum telur stjórn Samorku nauðsynlegt, með hliðsjón af alvarleika málsins, að dómstólar verði látnir skera úr um lögmæti úrskurðar ráðherra, vegna framtíðarhagsmuna orkuiðnaðarins.
2. september 2008 100 ára afmælisdagskrá á alþjóðlegri ráðstefnu um hitaveitur Þriðjudaginn 2. september stóð Samorka fyrir dagskrá í tilefni af 100 ára afmæli hitaveitu á Íslandi, innan ramma alþjóðlegu ráðstefnunnar 11th International Symposium on District Heating and Cooling. Háskóli Íslands skipulagði ráðstefnuna í samstarfi við Samorku og Nordic Energy Research, og var hún haldin á Háskólatorgi dagana 1.-2. september (auk skoðunarferðar sunnudaginn 31. ágúst, þar sem m.a. var komið við í Hellisheiðarvirkjun). Opnun iðnaðarráðherra Össur Skarphéðinsson iðnaðarráðherra opnaði afmælisdagskránna. Fjallaði hann um þessa 100 ára þekktu sögu, en jafnframt um 800 ára langa sögu ef talin væri með jarðhitanýting Snorra Sturlusonar! Össur fjallaði vítt og breytt um íslensk orkumál, mikilvægi jarðhitaveitunnar, þekkingu Íslendinga á nýtingu jarðhita, tækifæri í útrás, djúpborunarverkefnið og margt fleira. Að loknu opnunarávarpi iðnaðarráðherra tóku við fjögur erindi, sem nálgast mér hér að neðan, en dagskráin fór fram á ensku. On Geothermal Energy in Iceland Ólafur G. Flóvenz, General Director, ÍSOR – Iceland Geosurvey 100 Years of Geothermal Space Heating Sveinn Þórðarson, historian Geothermal Space Heating in Iceland – Closing the Circle Haukur Jóhannesson, Chief Geologist, ÍSOR – Iceland Geosurvey The Icelandic Deep Drilling Project Guðmundur Ómar Friðleifsson, Chief Geologist, representing IDDP
21. ágúst 2008 Afmælisdagskrá hitaveitu á alþjóðlegri ráðstefnu, þriðjudaginn 2. september Samorka skipuleggur sérstaka afmælisdagskrá í tilefni af 100 ára afmæli hitaveitu á Íslandi, á alþjóðlegu ráðstefnunni 11th International Symposium on Central Heating and Cooling í Reykjavík. Ráðstefnan stendur yfir dagana 31. ágúst til 2. september, en afmælisdagskrá verður þriðjudaginn 2. september kl. 13:20 – 15:00. Ráðstefnan fer öll fram á ensku og ráðstefnugjald er kr. 55.000, en ókeypis er inn á afmælisdagskránna og allir velkomnir. Össur Skarphéðinsson iðnaðarráðherra opnar afmælisdagskrá Samorku en síðan mun Ólafur G. Flóvenz, forstjóri ÍSOR, fjalla um jarðhita á Íslandi; Sveinn Þórðarson sagnfræðingur mun fjalla um 100 ára sögu hitaveitunnar; Haukur Jóhannesson, fagsviðsstjóri á ÍSOR, fjallar um jarðhitaleit; og loks mun Guðmundur Ómar Friðleifsson fjalla um íslenska djúpborunarverkefnið, sem hann hefur starfað að um árabil. Nánari upplýsingar um ráðstefnuna í heild má nálgast hér. Dagskrá afmælisdagskrárinnar má nálgast hér.
24. júlí 2008 Alþjóðleg ráðstefna um hitaveitur, Reykjavík, 1.-2. september Mánudaginn 1. og þriðjudaginn 2. september nk. verður haldin alþjóðleg ráðstefna um hitaveitur í Reykjavík (auk þess sem boðið verður upp á skoðunarferð sunnudaginn 31. ágúst). Nánar til tekið er um að ræða 11th International Symposium on District Heating and Cooling, sem Háskóli Íslands heldur í samstarfi við Nordic Energy Research og Samorku. Fundirnir verða haldnir á háskólatorgi HÍ. Þáttakendur verða hátt á annað hundrað og fyrirlesarar koma víðs vegar að úr heiminum. Allar nánari upplýsingar er að finna á vef ráðstefnunnar (sjá t.d. drög að dagskrá á vinstri spalta). Í tilefni af 100 ára afmæli hitaveitu á Íslandi í ár skipuleggur Samorka sérstaka dagskrá um hitaveitur og nýtingu jarðhita á Íslandi, eftir hádegi þriðjudaginn 2. september.
22. júlí 2008 Gert út á gúrkuna Grein Gústafs Adolfs Skúlasonar í 24 stundum: Nú árið er liðið og enn kominn tími á „aðgerðabúðir“ nokkurra Íslendinga og erlendra gesta þeirra, í einhvers konar mótmælaskyni gegn uppbyggingu iðnaðar á Íslandi. Margt fólk er í sumarfríum og svokölluð gúrkutíð hjá fjölmiðlum. Athygli þeirra er því tryggð og við fáum stöðugt fréttir af aðgerðum og jafnvel aðgerðaleysi aðgerðahópsins. Auðvitað er allt gott um það að segja ef fólk kýs að eyða sínum frítíma í að mótmæla framkvæmdum sem því hugnast jafn illa og raun ber vitni. Sá réttur er mikilvægur hluti af okkar samfélagsskipan. Hið sama gildir hins vegar um eignarréttinn og um lög og reglu almennt. Fólk getur valið að sýna því umburðarlyndi ef aðrir tjá skoðanir sínar með því að hefta för þess eða skemma eigur þess, en væntanlega kæra sig nú fæstir um mikið af slíku. Engin atvinnustarfsemi á að þurfa að þola uppákomur sem ógna jafnvel öryggi á vinnustöðum og hafa umtalsverðan kostnað í för með sér. Mótmæla vopnaframleiðslu í SvíþjóðEn þá að málflutningnum. Ef þetta fólk er svona mikið á móti varningi sem hægt er að nota í hergagnaiðnaði, hví fer það þá ekki til Bretlands, Svíþjóðar eða annarra landa þar sem framleidd eru vopn, og mótmælir þar? Já, ál er notað í einhver hergögn, eins og svo margt annað. Vopnasalar borða líka fisk. Er þá næsta skref að mótmæla útflutningi sjávarafurða til Svíþjóðar? Og ef ál er svona slæmt, getum við þá treyst því að þetta fólk noti ekki farsíma, ipod-tæki, flugvélar, lyf í álpakkningum og svo framvegis? Og svo eru það loftslagsmálin, þeirra vegna má samkvæmt þessu fólki ekki nýta hreinu endurnýjanlegu orkuna hérlendis! Trúlega er það eðlilegt fréttamat að segja frá slíkum uppákomum, í gúrkutíð. Hins vegar væri það nú óskandi að fjölmiðlar létu sér kannski hver og einn nægja eins og eitt viðtal um málstað þessa fámenna aðgerðahóps að þessu sinni.
14. júlí 2008 Ha, umhverfissinnar? Grein Gústafs Adolfs Skúlasonar í Morgunblaðinu: Hingað til lands er nánast stöðugur straumur fólks sem vill fræðast um nýtingu endurnýjanlegra orkulinda. Hvergi í heiminum er enda hlutfall endurnýjanlegra orkugjafa í orkunotkun jafn hátt og hér, við búum jú að gríðarlega öflugum endurnýjanlegum orkulindum í vatnsafli og jarðvarma. Þúsundir venjulegra ferðamanna heimsækja íslenskar virkjanir í hverjum mánuði en hingað streyma líka erlendir gestir frá orkufyrirtækjum, verkfræðistofum, iðnfyrirtækjum ýmiss konar, fjölmiðlum, sveitarstjórnum, ríkisstjórnum og opinberum og fjölþjóðlegum stofnunum ýmiss konar þar sem fram fer stefnumótun á sviðum orku- og umhverfismála. Starfsfólk íslensku orkufyrirtækjanna tekur vel á móti þessum gestum, sem oft eru í fylgd með forystufólki úr íslenskum stjórnmálum og stjórnsýslu. Hrifningin er iðulega afar mikil, allir virðast öfunda okkur af grænu orkunni sem ekkert land nýtur nærri jafn mikils aðgangs að. Hlýnun jarðar er jú rakin til losunar svokallaðra gróðurhúsalofttegunda en hún stafar öðru fremur af brennslu jarðefnaeldsneytis á borð við olíu og kol, sem flest ríki þurfa að brenna til að framleiða raforku. Svo fregnar þetta fólk að sumar þessar glæsilegu virkjanir séu nokkuð umdeildar hér innanlands, hér sé haldið uppi háværri gagnrýni á nýtingu þessarar grænu orku. Nú, hvaðan kemur sú gagnrýni? Frá þeim sem tala í nafni umhverfisverndar. Ha? Hvernig þá? Umhverfisverkefni heimsbyggðar eru jú fyrst og síðast loftslagsmálin og endurnýjanleg græn orka er jú það sem heiminn vanhagar helst um í stað reykspúandi kolaorkuvera. Jú, áherslan sé á náttúruvernd, virkjanirnar séu harðlega gagnrýndar á þeim forsendum að lítt röskuðum landsvæðum sé meðal annars varið til þessarar nýtingar orkulindanna. Dularfullt samhengi sjónarmiðaHér skal ekki gert lítið úr þeim sjónarmiðum að sumum náttúrusvæðum beri eins og hægt er að hlýfa við hvers kyns ágangi mannsins. Hins vegar virðist sem sumt af því fólki sem talar í nafni umhverfisins vilji ekki heimila neinar virkjanaframkvæmdir neins staðar, að minnsta kosti ekki í þágu iðnaðar. Sama fólk talar síðan iðulega um loftslagsmál og gagnrýnir að hér séu reist iðjuver sem menga andrúmsloftið, þótt ljóst sé að mengunin yrði átta eða níu sinnum meiri ef notuð væri orka frá kolaorkuverum erlendis. Þetta fólk notar síðan auðvitað öll sömu tól og tæki og við hin, framleidd úr afurðum sömu iðjuveranna og það gagnrýnir. Og hverjir fá svo heiðurinn af því að reyna að útskýra þetta dularfulla samhengi sjónarmiða fyrir erlendu gestunum? Jú, oft eru það saklausir gestgjafarnir, starfsfólk íslenskra orkufyrirtækja. Og satt best að segja þá gengur það iðulega hreint ekki vel.
