Vatnsveita

Í dag 22. mars er alþjóðlegur dagur kalda vatnsins. Þema dagsins í ár er aðgengi að neysluvatni.

Á Íslandi búum við við afar gott aðgengi að hreinu neysluvatni, sem stuðlar að heilbrigði allra landsmanna. Vatnið er okkar helsta auðlind.

Meðalnotkun heimilis í Reykjavík er 165 lítrar af köldu vatni á dag á hvern einstakling, sem er það hæsta sem gerist á Norðurlöndunum. Vatnsnotkun í iðnaði er miklu meiri en heimilisnotkun. Sérstaklega á þetta við um fiskiðnaðinn þar sem mikið vatn er notað til að þvo og kæla fiskinn. Til fiskeldis, iðnaðar, neysluvatns, húshitunar og fleira nýtast 10 rúmmetrar af ferskvatni á sekúndu, eða um tvöfalt rennslu Elliðaánna. Það magn er þó minna en 1% auðlindarinnar á landinu.

Milljarðar manna um allan heim búa ekki svo vel að hafa aðgengi að hreinu neysluvatni og er það eitt af sjálfbærnimarkmiðum Sameinuðu þjóðanna að breyta því fyrir árið 2030.

Á vef Samorku fá finna fleiri upplýsingar um vatnið okkar.

Til hamingju með dag kalda vatnsins!

Heimili í Danmörku þarf að greiða rúmlega þrefalt meira fyrir notkun kalda vatnsins á ári hverju en á Íslandi. Ódýrast er að nota kalt vatn á Íslandi af Norðurlöndunum.

Þetta kemur fram í árlegri samantekt Samorku um kaldavatnsnotkun þar sem stuðst er við nýjar tölur frá stærstu veitufyrirtækjum á Norðurlöndum.

 

Eins og sjá má er sker kostnaðurinn sig úr í Danmörku með tæplega 78 þúsund krónur árlega fyrir kaldavatnsnotkun. Skattar og gjöld hækka þessa tölu mikið, eins og sjá má á næstu mynd hér fyrir neðan, en jafnvel án þeirra er kostnaðurinn mestur þar.

Í Finnlandi kostar kalda vatnið um 45 þúsund á hverju ári og svipað í Noregi, eða um 42 þúsund. Í Svíþjóð og á Íslandi er rukkað minnst fyrir þessa þjónustu. Í Svíþjóð má búast við að greiða rúmlega 25 þúsund krónur árlega fyrir notkun á köldu vatni og á Íslandi 24 þúsund, eða tvö þúsund krónur á mánuði.

 

Íslendingar eru ein vatnsríkasta þjóð heims og landsmenn nota kalda og heilnæmt vatnið óspart. Meðalnotkun á heimili er um 500 lítrar á sólarhring sem er það mesta sem gerist í Evrópu. Kalt vatn er ekki selt um rennslismæla hérlendis eins og víðast hvar annars staðar, heldur er kostnaður áætlaður út frá fasteignamati. Þrátt fyrir mikinn vatnsauð og lítinn kostnað, hvetja veitufyrirtæki þó til þess að almenningur beri virðingu fyrir auðlindinni og noti vatnið skynsamlega, til að halda viðhaldskostnaði í skefjum.

 

Veitur hafa tekið í notkun nýjan vetnisbíl sem ætlaður er til notkunar á vatnsverndarsvæðinu í Heiðmörk. Bíllinn, sem er af gerðinni Hyundai ix35, mun auka öryggið í kringum vatnsból Veitna umtalsvert en hingað til hefur umsjónarmaður vatnsverndarsvæðisins ekið um á lekavottuðum díselbíl. Vetni er frumefni og þegar það binst súrefni myndar það vatn. Útblástur bílsins er því hreint vatn og kolefnisspor eldsneytisins ekkert.

Helsta hættan sem að vatnsbólunum stafar er mengun, t.d. af rusli, olíu, skólpi eða öðrum efnum. Þau geta komist í gegnum jarðlögin og í vatnið með miklum grunnvatnsstraumum sem renna neðanjarðar inn í vatnsbólin í Heiðmörk. Mengunarvarnir og fyrirbyggjandi aðgerðir eru nauðsynlegar til að tryggja neytendum á veitusvæði okkar hreint og tært vatn um alla framtíð. Kaupin á vetnisbílnum eru liður í því.

Þrátt fyrir að ganga fyrir vetni er bíllinn sem Veitur taka nú í notkun lekavottaður því í honum eru aðrir vökvar sem ekki mega fara í jörð á vatnsverndarsvæði, eins og frostlögur, rúðupiss og smurolía. En hættan á að frá honum leki jarðefnaeldsneyti i jörð er ekki fyrir hendi.

Norræna drykkjarvatnsráðstefnan 2018 verður haldin dagana 11. – 13. júní í Osló, Noregi. Frestur til að skrá sig rennur út föstudaginn 1. júní.

Skráning á ráðstefnuna. 

Metnaðarfull dagskrá verður í boði og fjallað um ýmist dreifikerfi vatns, rekstur vatnsveitna, fræðslu, gæði og meðhöndlun drykkjarvatns, vatnsvernd og fleira. Nálgast má upplýsingar um dagskrána og ráðstefnuna í heild á heimasíðu hennar.

Ráðstefnan er haldin annað hvert ár og þar koma saman sérfræðingar Norðurlandanna í vatnstengdum fræðum og fjalla um hinar ýmsu hliðar á vatnsveitum og drykkjarvatni.

Norræna vatnsveituráðstefnan 2018 verður haldin 11.-13. júní í Osló, Noregi.

Ráðstefnan er haldin annað hvert ár og þar koma saman sérfræðingar Norðurlandanna í vatnstengdum fræðum og fjalla um hinar ýmsu hliðar á vatnsveitum og drykkjarvatni.  Metnaðarfull dagskrá verður í boði og fjallað um ýmist dreifikerfi vatns, rekstur vatnsveitna, fræðslu, gæði og meðhöndlun drykkjarvatns, vatnsvernd og fleira.

Skráning á ráðstefnuna er hafin.

Hversu verðmætt er vatnið okkar?

Þessari spurningu var leitast við að svara í víðu samhengi á opnum morgunverðarfundi Samorku í morgun, sem haldinn var á Icelandair Hótel Natura með yfirskriftinni Verðmætin í vatninu.

Fjallað var um kaldavatnsauðlindina á Íslandi, vatnsvernd og samstarf við hagsmunaaðila um umgengni á vatnsverndarsvæðum og þegar slys verða við vatnsból, vatnið sem undirstöðu í allri matvælaframleiðslu og ný greining á virði vatnsins fyrir samfélagið var kynnt.

Niðurstaðan var sú að virði hreins vatns er langt umfram bókhaldslegt virði vatnsveitna. Virðið felst ekki síst í þeim kostnaði sem við sleppum við vegna þess hversu auðlindin er ríkuleg hér á landi og að við þurfum hvorki að bæta neinu við vatnið né hreinsa úr. Neikvæð áhrif mengaðs vatns á heilsufar landsmanna væri mælt í milljörðum króna. Það er því ákaflega mikilvægt að sameinast um vernda auðlindina hér á landi og bera virðingu fyrir henni.

Fundurinn var vel sóttur, enda umræðuefnið hvað hæst á baugi í samfélagsumræðunni um þessar mundir.

Fundurinn í heild sinni:

 

 

 

 

Ekki er tal­in hætta á heilsu­fars­leg­um af­leiðing­um við neyslu vatns í Reykjavík. Niðurstaða fundar í samstarfsnefnd um sótt­varn­ir í morg­un var sú að meng­un sem mæld­ist í neyslu­vatni víða í Reykja­vík og á Seltjarn­ar­nesi sé ein­angrað fyr­ir­bæri í kjöl­far mik­illa vatna­vaxta.

Samstarfsnefndin telur ekki þörf á að almenningur á svæðum þar sem mengunin hefur mælst sjóði vatn fyrir neyslu og ekki sé þörf á sérstökum varúðarráðstöfunum. Einnig er óhætt að nota neysluvatnið í matvæla- og drykkjarframleiðslu.

Veitur og heilbrigðiseftirlitin á höfuðborgarsvæðinu munu áfram fylgjast með gæðum neysluvatns og mun birta niðurstöður mælinga á sínum vefsíðum. Samstarfsnefndin mun áfram fylgjast náið með ofangreindri mengun og mun birta leiðbeiningar til almennings þegar tilefni gefst til.

Hægt er að lesa tilkynningu frá sóttvarnalækni í heild sinni á heimasíðu embættisins.

Á vef Veitna má finna svör við ýmsum spurningum sem kunna að brenna á fólki eftir að fjölgun jarðvegsgerla mældist í kalda vatninu í Reykjavík.

Hætta er ekki á ferðum fyrir almenning, en í varúðarskyni mælir Heilbrigðiseftirlitið að neysluvatn í vissum hverfum borgarinnar sé soðið ef um neytendur er að ræða sem eru viðkvæmir t.d. með lélegt ónæmiskerfi, ungabörn, aldraðir eða fólk með undirliggjandi sjúkdóma. Þetta á við um öll hverfi borgarinnar nema Grafarvog, Norðlingaholt, Úlfarsárdal, Kjalarnes auk Mosfellsbæjar, sem fá vatn frá öðrum svæðum í Heiðmörk þar sem ekki hefur mælst gerlafjöldi yfir viðmiðunarmörkum.

Fátítt er að óæskilegir gerlar finnist í neysluvatni úr Heiðmörk. Í hlákutíð er þó meiri hætta á að gerlar frá yfirborði berist í grunnvatn. Unnið er eftir skráðu verklagi til að bregðast við þessari hættu.

Hér koma spurningarnar og svörin:

Eru jarðvegsgerlar hættulegir?
Ekki í litlu magni. Nota má vatnið eins og vanalega. Heilbrigðiseftirlitið hefur í varúðarskyni gefið út að viðkvæmt/veikt fólk, ungbörn og aldraðir ættu að drekka soðið vatn.

Jarðvegsgerlar er heiti yfir fjölmarga gerla (bakteríur) sem finnast í umhverfi okkar og eru nauðsynlegir fyrir lífríkið og yfirleitt alveg skaðlausir.

Hafa fundist E.coli gerlar (saurkólígerlar)?
Í síðustu viku fundust E.coli gerlar í þremur sýnum, einn í hverju. Þær holur voru teknar strax úr rekstri. Í staðfestum niðurstöðum nýjustu sýna fundust 2 gerlar í sýni úr holu sem ekki er verið að nota.

Má elda úr vatninu?
Já, suða drepur jarðvegsgerlana.

Hvaðan koma þessi gerlar?
Gerlarnir berast með úrkomu af yfirborði ofan í grunnvatn og þaðan í borholurnar. Hláka eykur líkur á að slíkt gerist. Borholur sem safna grunnvatni af litlu dýpi eru viðkvæmari fyrir þessu.

Af hverju gerist þetta núna?
Það hafa verið sérstakar veðuraðstæður undanfarið. Mikil hláka í kjölfarið á löngum frostakafla. Við slíkar aðstæður kemst yfirborðsvatn auðveldar ofan í grunnvatnið sem við erum svo að dæla úr borholunum.

Hversu lengi má búast við að aukið gerlamagn finnist í vatninu?
Við teljum líklegt að þar sem hlákuveðrið er búið og komið frost þá séum við að sjá fyrir endann á þessu. Við reynum að staðfesta það með niðurstöðum úr sýnatökum á næstu dögum.

Hvernig ætla Veitur að bregðast við?
Viðbragðsáætlun vegna hláku er í gildi allan veturinn (borholur í Gvendarbrunnum eru t.d. viðkvæmar fyrir auknu gerlamagni vegna hláku og því ekki í notkun frá október fram til loka mars, samkvæmt áætluninni). Við tökum líka holur úr rekstri í hláku sem eru viðkvæmar fyrir ofanvatninu sem ber gerlana.

Viðbragðsáætlunin verður yfirfarin. Sýnatökum verður fjölgað og fyrirbyggjandi aðgerðir skoðaðar.

Hversu oft eru tekin sýni?
Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur tekur sýni úr dreifikerfinu tvisvar í viku. Veitur taka taka að auki sýni í hlákutíð í öllum borholum sem eru í notkun. Það var við slíkt eftirlit sem þessi frávik komu í ljós. Sýnataka hefur verið aukin mjög í ljósi þessara tíðinda.

Hversu oft mælast gerlar yfir mörkum í neysluvatninu?
Árið 2011 komu síðast staðfestar niðurstöður um frávik í gerlamagni í borholu í Heiðmörk. Af og til gerist það að sýnataka misheppnast þannig að hún sýni aukið gerlamagn sem frekari sýnataka hefur ekki staðfest.

Hverjir fá vatnið frá borholum Veitna í Heiðmörk?
Vatn frá vatnstökusvæðum Veitna í Heiðmörk fer til íbúa og fyrirtækja í Reykjavík, Seltjarnarnesi og í Mosfellsbæ.

Aukinn fjöldi gerla fannst í vatni sem fer til íbúa í Reykjavík NEMA þeirra sem búa í Grafarvogi, Norðlingaholti, Úlfarsárdal, Kjalarnesi auk Mosfellsbæjar, sem fá vatn frá öðrum svæðum í Heiðmörk.

 

Á morgun, miðvikudaginn 17. janúar, býður Samorka á opinn morgunverðarfund sem ber yfirskriftina Verðmætin í vatninu. Á fundinum verður fjallað um mikilvægi vatnsverndar og hversu mikils virði það er okkur. Aðgangur er ókeypis og allir eru velkomnir, en skráningar er óskað.