Fréttir

Grein Gústafs Adolfs Skúlasonar, aðstoðarframkvæmdastjóra Samorku, í Morgunblaðinu:

Eftirspurn eftir orku fer hratt vaxandi og ef fram heldur sem horfir mun orkuþörf mannkyns aukast um 50% næsta aldarfjórðunginn. Jafnframt stefnir í að brennsla á jarðefnaeldsneyti – kolum, olíu og gasi – verði æ stærri hluti af þessari vaxandi orkuköku, með þeirri auknu losun gróðurhúsalofttegunda sem slíkri brennslu fylgir. Þetta er meðal þess sem fram kom í erindi Þorkels Helgasonar orkumálastjóra á dögunum, á hádegisverðarfundi Samorku, samtaka orku- og veitufyrirtækja.

Hrein orka á Íslandi
Sama dag var haldinn aðalfundur Samorku þar sem samþykkt var ályktun um loftslagsmálin, Ísland og endurnýjanlega orkugjafa. Þar er baráttunni gegn vaxandi losun gróðurhúsalofttegunda lýst sem einni mikilvægustu áskorun veraldar nú um stundir. Jafnframt er í ályktun fundarins lýst sérstökum fögnuði yfir því að íslenskir fjárfestar séu nú að hefja aukna útrás í krafti íslenskrar þekkingar á nýtingu endurnýjanlegra orkulinda. Þar eiga Íslendingar langa sögu og hafa til dæmis lengi verið í fararbroddi þekkingar á nýtingu jarðhita, auk þess sem hér er nú unnið mikið starf við rannsóknir og þróun á nýjum vistvænum orkugjöfum.

Loftslagsvandinn sem við er að etja er fyrst og fremst til kominn vegna brennslu á jarðefnaeldsneyti. Um allan heim er því lögð áhersla á mikilvægi þess að auka hlut endurnýjanlegra orkugjafa og stuðla að orkusparnaði. Evrópusambandið hefur til dæmis sett sér það metnaðarfulla markmið að árið 2020 verði 20% heildarorkunotkunar innan þess fengin frá endurnýjanlegum orkugjöfum, en þar er þetta hlutfall nú um 7%. Á Íslandi er þetta hlutfall hins vegar um 72%, og nær 100% ef horft er til raforkuframleiðslu og húshitunar.

Ísland er þess vegna í einstakri stöðu í þessu samhengi og útstreymi gróðurhúsalofttegunda vegna nýtingar okkar endurnýjanlegu orkulinda er hverfandi samanborið við brennslu jarðefnaeldsneytis. Þetta hefur alþjóðasamfélagið viðurkennt og með sérstakri samþykkt við svonefnda Kyoto-bókun við loftslagssamning Sameinuðu þjóðanna var Íslandi heimilað að auka útstreymi vegna einstakra iðjuvera, enda yrðu loftslagsáhrif af starfsemi þessara iðjuvera annars staðar mun meiri en hér á landi. Loftslagsmálin eru jú í eðli sínu hnattrænt viðfangsefni. Nýlega var nefnt dæmi um sjöfalda losun gróðurhúsalofttegunda vegna álvers sem byggir á orku frá kolum, miðað við álver sem nú er verið að reisa hér á landi.
 
Okkar framlag
Einstakar virkjunarframkvæmdir verða ávallt tilefni skoðanaskipta út frá sjónarmiðum náttúruverndar. Hlýnun lofthjúps jarðar kallar hins vegar á aukinn hlut endurnýjanlegra orkugjafa, sem er allt önnur umræða. Því er ljóst að auk nýtingar á endurnýjanlegum orkulindum hérlendis, og með frumkvöðlastarfsemi við þróun nýrra vistvænna orkugjafa, munu Íslendingar með útrás þekkingar hins íslenska orkugeira leggja sitt af mörkum í einu mikilvægasta verkefni samtímans – baráttunni gegn hlýnun lofthjúps jarðar.

Orkumál á krossgötum – Hvert stefnir? Hvað viljum við? Þessi var titill erindis sem Þorkell Helgason orkumálastjóri flutti á hádegisverðarfundi Samorku um orku- og loftslagsmál, sem haldinn var í kjölfar aðalfundar samtakanna. Þorkell fjallaði um loftslagsmálin og um stöðu mála í orkubúskap veraldar, og um stöðu Íslands í þessu samhengi. Þorkell dró mál sitt þannig saman í lokin og „kastaði fram nokkrum spurningum, jafnvel fullyrðingum:“

1. Mannkynið stendur ótvírætt á krossgötum í orkumálum. Tími
   ódýrs jarðefnaeldsneytis er liðinn og loftslagið þolir ekki meiri
   útblástur.
2. Vonandi næst samstaða þjóða á meðal um kröftuga stjórn á
   loftslagsmálum. Æskilegast er að það væri með almennum
   framseljanlegum losunarkvótum. Markaðsöflin munu þá sjá til
   þess að lausnir finnist.
3. Við Íslendingar erum í grundvallaratriðum vel settir í þessu
   samhengi. Við þurfum ekki að óttast loftslagskvóta; þvert á
   móti auka þeir verðmæti orkulinda okkar. Við ættum því að
   fagna slíku fyrirkomulagi.
4. Þá eigum við að hasla okkur völl í alþjóðasamfélaginu á sviði
   vistvænnar orku. Beinast liggur þá við að hefja stórútrás í jarðhitamálum;
   ekki aðeins á þekkingu og vísindum á sviði hans
   heldur einnig á rekstrarþættinum. Einnig getum við orðið
   brautryðjendur á sviði vistvæns eldneytis.
5. Okkur skortir heildstæða orkustefnu um það hvað við viljum
   nýta og í hvaða áföngum. Um það hvernig við viljum deila út
   orkugæðunum og hvað eigi að verða um vaxandi arð af þeirri
   nýtingu.
6. Sama á við um losunarkvóta. Við þurfum strax að móta
   heildarstefnu um útdeilingu þeirra.

Sjá erindi Þorkels á vef Orkustofnunar.

 

Á aðalfundi Samorku var Franz Árnason, Norðurorku, kjörinn formaður stjórnar og tekur hann við formennsku af Friðrik Sophussyni, Landsvirkjun. Þórður Guðmundsson, Landsneti, kemur nýr í stjórn í stað Kristjáns Haraldssonar, Orkubúi Vestfjarða. Kristján er varamaður í nýrri stjórn og kemur þar inn í stað Páls Pálssonar, Skagafjarðarveitum. Ný stjórn á að öðru leyti eftir að skipta með sér verkum en hana skipa nú:

• Ásbjörn Blöndal, Selfossveitum
• Franz Árnason, Norðurorku, formaður
• Friðrik Sophusson, Landsvirkjun
• Guðmundur Þóroddsson, Orkuveitu Reykjavíkur
• Júlíus Jónsson, Hitaveitu Suðurnesja
• Tryggvi Þór Haraldsson, Rarik
• Þórður Guðmundsson, Landsneti

Varamenn:

• Dagur Jónsson, Vatnsveitu Hafnarfjarðar
• Hreinn Hjartarson, Orkuveitu Húsavíkur
• Kristján Haraldsson, Orkubúi Vestfjarða

Ályktun aðalfundar Samorku      
Reykjavík, 9. febrúar 2007

Loftslagsmálin, Ísland og endurnýjanlegir orkugjafar 
Ein mikilvægasta áskorun veraldar nú um stundir er baráttan gegn vaxandi losun gróðurhúsalofttegunda. Í nýrri skýrslu vísindanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar er kveðið enn fastar að orði en áður um þá ályktun að mannkynið hafi valdið breytingum til hlýnunar á loftslagi. Vandinn sem við er að etja er fyrst og fremst til kominn vegna brennslu á jarðefnaeldsneyti – kolum, olíu og gasi – og þeirri losun gróðurhúsalofttegunda sem henni fylgir.
 
Áhersla á aukinn hlut endurnýjanlegra orkugjafa
Fyrir vikið er nú um allan heim lögð áhersla á mikilvægi þess að auka hlut endurnýjanlegra orkugjafa og stuðla að orkusparnaði. Á dögunum setti framkvæmdastjórn Evrópusambandsins sér til dæmis markmið um að árið 2020 yrðu 20% heildarorkunotkunar innan sambandsins fengin frá endurnýjanlegum orkugjöfum. Áður hefur Evrópusambandið sett sér markmið um að árið 2012 yrði þetta hlutfall 12% en nú er ljóst að það markmið mun ekki nást og í dag er hlutfallið um 7%.
 
Sérstaða Íslands viðurkennd
Ísland er hins vegar í einstakri stöðu í þessu samhengi, en hér eru nú um 72% heildarorkunýtingar fengin frá endurnýjanlegum orkugjöfum, og nær 100% ef horft er til raforkuframleiðslu og húshitunar. Útstreymi gróðurhúsalofttegunda vegna nýtingar þessara endurnýjanlegu orkulinda er hverfandi samanborið við brennslu jarðefnaeldsneytis. Þetta hefur alþjóðasamfélagið viðurkennt og með sérstakri samþykkt við svonefnda Kyoto-bókun við loftslagssamning Sameinuðu þjóðanna var Íslandi heimilað að auka útstreymi vegna einstakra iðjuvera, enda yrðu loftslagsáhrif af starfsemi þessara iðjuvera annars staðar mun meiri en hér á landi. Nýlega var nefnt dæmi um sjöfalda losun gróðurhúsalofttegunda vegna álvers sem byggir á orku frá kolum, miðað við álver sem nú er verið að reisa hér á landi.
 
Útrás þekkingar
Íslensk orkufyrirtæki, verkfræðistofur og rannsóknarstofnanir ýmiss konar hafa áratugum saman verið í fararbroddi við mótun þekkingar á hagnýtingu endurnýjanlegra orkulinda. Aðalfundur Samorku telur það þess vegna mikið fagnaðarefni að um þessar mundir eru íslenskir fjárfestar að hefja aukna útrás í krafti íslenskrar þekkingar á þessu sviði. Einstakar virkjunarframkvæmdir verða ávallt tilefni skoðanaskipta út frá sjónarmiðum náttúruverndar. Hlýnun lofthjúps jarðar kallar hins vegar á aukinn hlut endurnýjanlegra orkugjafa. Því er ljóst að auk nýtingar á endurnýjanlegum orkulindum hérlendis, og með frumkvöðlastarfsemi við þróun nýrra vistvænna orkugjafa, munu Íslendingar með útrás þekkingar hins íslenska orkugeira leggja sitt af mörkum í einu mikilvægasta verkefni samtímans – baráttunni gegn hlýnun lofthjúps jarðar.

Vegna hlýnunar á lofthjúpi jarðar er nú um allan heim lögð áhersla á mikilvægi þess að auka hlut endurnýjanlegra orkugjafa, sem ekki losa gróðurhúlofttegundir eins og jarðefnaeldsneyti á borð við olíu og kol. Fyrirtækið Geysir Green Energy hefur sett sér það markmið að verða alþjóðlega leiðandi fyrirtæki á sviði jarðvarma. Fyrirtækið leitar markaðstækifæra í virkjun jarðvarma, fjárfestir í þróun og smíði jarðvarmavirkjana, yfirtekur jarðvarmavirkjanir í eigu orkufyrirtækja og tekur þátt í einkavæðingu orkufyrirtækja víðs vegar um heiminn. Markaðssvæðið er heimurinn allur. Þetta er meðal þess sem fram kom í erindi Ásgeirs Margeirssonar, forstjóra Geysir Green Energy, á hádegisverðarfundi í kjölfar aðalfundar Samorku, samtaka orku- og veitufyrirtækja.

Í erindi sínu fjallaði Ásgeir um vaxandi eftirspurn eftir endurnýjanlegri orku, og um stofnun og markmið Geysir Green Energy. Hann vitnaði meðal annars í svonefnda Stern-skýrslu um loftslagsmál en samkvæmt henni er framtíðin fólgin í endurnýjanlegri orku sem beisluð er á sjálfbæran hátt.

Gufuafl mæti 10% af orkuþörf Bandaríkjanna árið 2050
Evrópusambandið er meðal þeirra sem sett hafa sér háleit markmið um aukið hlutfall endurnýjanlegra orkugjafa á næstu árum og áratugum og áætlað hefur verið að árið 2050 verði hægt að mæta 10% af frumorkuþörf Bandaríkjanna með nýtingu gufuafls.

Áratuga reynsla á Íslandi
Ásgeir fjallaði um það hvernig Íslendingar búa yfir áratuga þekkingu og reynslu á sviði jarðvarma, en skortur er á þessari þekkingu víða erlendis þar sem háhitasvæði er að finna. Geysir Green Energy – sem stofnað var nýlega af Glitni, FL Group og VGK Hönnun – leggur áherslu á jarðvarmaorku og hyggst fjárfesta fyrir einn milljarð Bandaríkjadala í verkefnum á sviði endurnýjanlegra orkugjafa. Ásgeir fjallaði um nokkur verkefni sem Geysir Green Energy tengist nú þegar vegna hlutdeildar sinnar í fyrirtækjunum Enex, Enex Kína og Exorku.

Heimurinn allur undir
Markmið Geysis er að verða alþjóðlega leiðandi fyrirtæki á sviði jarðvarma. Fyrirtækið leitar markaðstækifæra í virkjun jarðvarma, fjárfestir í þróun og smíði jarðvarmavirkjana, yfirtekur jarðvarmavirkjanir í eigu orkufyrirtækja og tekur þátt í einkavæðingu orkufyrirtækja víðs vegar um heiminn. Markaðssvæðið er heimurinn allur.

Sjá erindi Ásgeirs Margeirssonar

„Enginn vafi er á að bæði einstaklingar og atvinnulíf munu finna fyrir auknum kröfum um að dregið verði úr útstreymi gróðurhúsalofttegunda á næstu árum og áratugum,“ segir í pistli á vef Samtaka atvinnulífsins. Þar segir jafnframt meðal annars: „Atvinnulíf á Íslandi stendur hins vegar almennt vel að vígi á þessu sviði m.a. vegna þess að raforkuframleiðsla á Íslandi veldur ekki útstreymi gróðurhúsalofttegunda. Vísindanefnd Sameinuðu þjóðanna hefur bent á að loftslagsbreytingar megi fyrst og fremst rekja til brennslu jarðefnaeldsneytis, landbúnaðar og breytinga á landnotkun. Alþjóðasamfélagið hefur jafnframt viðurkennt sérstöðu Íslands sem felst í nýtingu á endurnýjanlegum orkulindum, t.d. við framleiðslu á áli sem feli í sér minni áhrif á veðurfarskerfi heldur en almennt gerist með álframleiðslu annars staðar í heiminum.“

Sjá nánar á vef Samtaka atvinnulífsins.

Úrdráttur Veðurstofu Íslands á ástandsskýrslu IPCC

Grein Gústafs Adolfs Skúlasonar, aðstoðarframkvæmdastjóra Samorku, í Morgunblaðinu:

Í líflegri umræðu um framtíð lands og þjóðar er iðulega lögð áhersla á mikilvægi atvinnugreina sem flokkaðar eru sem hátækni- og þekkingargreinar. Fjallað er um mikilvægi þess að virkja ríkan frumkvöðlaanda íslensku þjóðarinnar og að okkur beri að leggja áherslu á mikilvægi menntunar, rannsókna og nýsköpunar. Þeir munu vandfundnir sem ekki styðja slíka framtíðarsýn og þótt ávallt megi betur gera er staða Íslands blessunarlega að mörgu leyti mjög sterk á þessa mælikvarða í dag. Þá stöðu getum við meðal annars þakkað framsæknu brautryðjendastarfi íslenskra orkufyrirtækja undanfarna áratugi. Nýting endurnýjanlegra orkulinda er gott dæmi um hvoru tveggja menntalandið Ísland og frumkvöðlalandið Ísland.

Nýting orkulinda er þekkingariðnaður
„Orkan virkjuð“ auglýsti nýsameinað verkfræðifyrirtæki, VGK Hönnun, á dögunum og greindi frá því að með sameiningunni væri starfsorka 240 sérfræðinga virkjuð til hins ítrasta. Fram kom að meðal verkefna fyrirtækisins væru rannsóknir, hönnun og ráðgjöf í tengslum við nýtingu endurnýjanlegra orkulinda. Þá hefur fyrirtækið, ásamt Glitni og FL Group, stofnað alþjóðlega fjárfestingarfélagið Geysir Green Energy um sjálfbæra orkuvinnslu, enda mikil tækifæri erlendis á grundvelli þeirrar miklu þekkingar sem Íslendingar hafa þróað á þessu sviði. Hjá íslenskum orkufyrirtækjum starfa nú fleiri hundruð háskóla- og tæknimenntaðra sérfræðinga og stjórnenda, flestir með tækni- eða verkfræðimenntun. Heildarfjöldi ársverka háskólamenntaðra er þó langtum meiri í greininni, samanber auglýsingu verkfræðifyrirtækisins sem fjallað er um hér að framan, en orkufyrirtækin kaupa margvíslega sérfræðiþjónustu af öðrum aðilum á markaði – verkfræðingum, jarðfræðingum, arkitektum og þannig mætti lengi telja. Ennfremur hafa íslensk orkufyrirtæki lengi verið í fararbroddi á sviði sí- og endurmenntunar fyrir iðnmenntað og ófaglært starfsfólk.

Dr. Ágúst Valfells, lektor við Háskólann í Reykjavík, hefur í erindi (sjá sa.is) meðal annars lýst því hvernig virkjun raforku og álframleiðsla voru fyrsti hátækniiðnaðurinn á Íslandi, og hvernig öflugur en „orkugrannur“ hátækni- og þekkingariðnaður í aldarlok spratt að miklu leyti upp úr þeim jarðvegi sem virkjanir og álframleiðsla hefðu átt stóran þátt í að móta. Ágúst sýndi dæmi um hvernig fjöldi nemenda í verk- og tæknifræði, stærðfræði og náttúruvísindum hefur aukist í takt við aukna framleiðslu á raforku síðustu áratugi. Hann fjallaði um gríðarlegt mikilvægi orku- og álframleiðslunnar fyrir þennan hóp og nefndi sem dæmi að Landsvirkjun ein hefði á árunum 2000 til 2004 keypt rannsóknar- og hönnunarþjónustu fyrir tæpa tvo milljarða króna á ári. Nýting endurnýjanlegra orkulinda og álframleiðsla eru hvoru tveggja dæmi um þekkingariðnað sem skiptir gríðarlegu máli fyrir íslenskt mennta- og nýsköpunarumhverfi. Þessar greinar eru þess vegna mikilvægur hluti menntalandsins Íslands og frumkvöðlalandsins Íslands.

Fyrirséð hagstjórnarverkefni
Raunar er stundum á það bent að stórframkvæmdir tengdar nýtingu endurnýjanlegra orkulinda og stóriðju stuðli að þenslu sem aftur trufli starfsumhverfi frumkvöðla og raunar ýmissa fyrirtækja, ekki síst í útflutningi. Er þá einkum horft til hás gengis krónunnar. Í skýrslu sem Hagfræðistofnun Háskóla Íslands kynnti í síðasta mánuði er bent á nokkra áhrifaþætti þenslu undanfarinna missera, en mest vægi er þó ætlað fjárfestingum í orkuverum og stóriðju annars vegar, og breytingum á íbúðalánamarkaði hins vegar. Ljóst er að hlutur stórframkvæmdanna er talsverður en áhrif þeirra eru þó sérstök að því leyti til, líkt og bent er á í skýrslunni, að þau eru að mestu fyrirséð og því hægt að bregðast við þeim í tíma í hagstjórninni. En þótt þenslan og hátt gengi krónunnar verði að einhverju leyti rakin til þessara framkvæmda þá útskýra þær augljóslega ekki að innan ársins 2006 sveiflaðist gengisvísitala krónunnar milli gildanna 103 og 133, svo dæmi sé tekið. Þetta er gríðarleg gengissveifla og ljóst að þarna var eitthvað annað að valda umróti í íslensku efnahagslífi.

Nýting endurnýjanlegra orkulinda er gott dæmi um hátækni- og þekkingariðnað sem styður jafnframt við aðrar slíkar atvinnugreinar og stuðlar þannig með fjölbreyttum hætti að öflugu mennta-, rannsókna- og nýsköpunarumhverfi fyrir íslenskt atvinnulíf.

Nánari upplýsingar

Ný reglugerð nr. 920/2006 um skipulag og framkvæmd vinnuverndarstarfs á vinnustöðum tók gildi í nóvember sl. Markmið reglugerðarinnar er að tryggja að fyrir hendi sé kerfisbundið vinnuverndarstarf á vinnustöðum. Atvinnurekandi ber ábyrgð á að koma  því starfi á og það á að taka til fyrirtækisins í heild og á allar vinnuaðstæður sem geta haft áhrif á öryggi og heilsu starfsmanna. Samkvæmt reglugerðinni ber atvinnurekanda að gera skriflega áætlun um öryggi og heilbrigði á vinnustað.  Áætlunin á að marka stefnu varðandi aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustað og í henni felst m.a. að það á að gera áhættumat og skipuleggja forvarnir.

Vinnueftirlitið stendur fyrir ráðstefnu þriðjudaginn 23. janúar til að kynna reglugerðina.

Skráning á ráðstefnuna er á netfangið  ingibjorg@ver.is.  Aðgangur er ókeypis.  

Sjá dagskrá á heimasíðu Vinnueftirlitsins  www.vinnueftirlit.is