Author: Lovísa Árnadóttir

María J. Gunnarsdóttir − byggingartæknifræðingur, umhverfisfræðingur og fyrrum starfsmaður Samorku − varði á dögunum doktorsritgerð sína í umhverfis- og auðlindafræði, við Umhverfis- og byggingarverkfræðideild Háskóla Íslands. Titill ritgerðar Maríu er Öryggi neysluvatns: Reynsla af innra eftirliti vatnsveitna og áhættuþættir mengunar.

Ágrip af rannsókn Maríu:
Aðgangur að nægu og hreinu drykkjarvatni er ein af undirstöðum velferðar í hverju samfélagi. Mikilvægt er að tryggja að vatn njóti verndar bæði lagalega og í allri umgengi um vatnsauðlindina. Ísland flokkaði neysluvatn sem matvæli í matvælalöggjöf 1995. Með þeirri löggjöf voru lagðar skyldur á vatnsveitur að beita kerfisbundu fyrirbyggjandi innra eftirliti til að tryggja gæði neysluvatns samhliða lögbundnu ytra eftirliti heilbrigðiseftirlits og var þar meðal fyrstu þjóða til að lögleiða innra eftirlit. Markmið þessarar rannsóknar er að meta áhrif þessarar lagasetningar á vatnsveitur og hvort þeirra áhrifa gæti í gæðum vatnsins og í heilsufari íbúa. Einnig eru skoðaðir áhættuþættir lífrænnar mengunar og hversu langt hún getur borist með grunnvatni og notað líkan sem byggir á vatnafræðilegum og jarðfræðilegum aðstæðum og niðurstöður bornar saman við saurmengun neysluvatns sem olli nóróveirufaraldri hér á landi fyrir nokkrum árum.  Niðurstöðurnar sýna tölfræðilega marktækan mun á bæði betri neysluvatnsgæðum og bættri heilsu íbúa þar sem vatnsveitur hafa sett upp innra eftirlit. Rannsóknin leiddi einnig í ljós ávinning af innra eftirliti í rekstri vatnsveitna, hvað þarf að vera til staðar til að það virki vel og hverjar hindranirnar eru.

Verkefnið var unnið við Háskóla Íslands og var styrkt af Umhverfis- og auðlindasjóði Orkuveitu Reykjavíkur, Rannsóknasjóði Háskóla Íslands, og Þróunarsamvinnustofnun.

Ritgerð Maríu má finna hér, á vef Háskóla Íslands.

Doktorsvörnin fór fram miðvikudaginn 30. maí, í Öskju. Andmælendur voru Dr. Steve Hrudey, prófessor emerítus, Analytical & Environmental Toxicology Division, Faculty of Medicine and Dentistry við University of Alberta í Kanada, og Dr. José Manuel Pereira Vieira, prófessor við University of Minho Largo do Paço í Portugal.

Leiðbeinendur voru Dr. Sigurður M. Garðarsson, prófessor og deildarforseti Umhverfis- og byggingarverkfræðideildar Háskóla Íslands; Dr. Jamie Bartram, prófessor og forstöðumaður ‘Water Institute at UNC’, Environmental Sciences and Engineering við Gillings School of Global Public Health, University of North Carolina at Chapel Hill, Bandaríkjunum; Dr. Hrund Ó. Andradóttir, dósent við Umhverfis- og byggingarverkfræðideild Háskóla Íslands; og Dr. Gunnar St. Jónsson, fagstjóri hjá Umhverfisstofnun.

Samanburður á orkuverði og þjónustu veitufyrirtækja í höfuðborgum Norðurlanda leiðir í ljós mikinn mun. Hann er meira en ferfaldur þar sem hann er mestur, það er á milli Reykjavíkur og Kaupmannahafnar. Í öllum tilvikum nema einu er þjónustan útlátaminnst í Reykjavík en minna er greitt fyrir fráveituna í Stokkhólmi en hér. Þetta kemur fram í samantekt Orkuveitu Reykjavíkur.

Samorka lýsir í umsögn sinni miklum vonbrigðum með tillögu til þingsályktunar um áætlun um vernd og orkunýtingu landssvæða – rammaáætlun. Samtökin gera alvarlegar athugasemdir við það vinnulag sem viðhaft hefur verið við gerð tillögunnar, allt frá því að verkefnisstjórnin skilaði sínum faglegu niðurstöðum til ráðherra í júlí 2011. Í kjölfarið tók við tvöfalt ógagnsætt ferli og allar hinar fjölmörgu breytingar frá niðurstöðum verkefnisstjórnar hafa verið í sömu átt, þ.e. í þá átt að draga úr áherslum orkunýtingar. Faglegri vinnu verkefnisstjórnar hefur í raun verið varpað fyrir róða og niðurstaðan verður líklega ekki annað en stefna núverandi stjórnvalda í verndun og nýtingu, en ekki sú sátt um málaflokkinn sem vonast hafði verið eftir að áralöng vinna verkefnisstjórnar gæti orðið grundvöllur að. Umsögn Samorku má nálgast hér, og fylgiskjal með henni hér, þar sem tillagan er borin saman við niðurstöður verkefnisstjórnar.

Umfang þjóðhagslegs ávinnings af jarðhitanýtingu er á bilinu 55-95 milljarðar á ári. Þetta er meðal þess sem fram kom í erindi Daða Más Kristóferssonar, dósents í auðlindahagfræði við Háskóla Íslands, á vorfundi Jarðhitafélags Íslands sem haldinn var í Arion banka. Á fundinum fjölluðu fulltrúar HS Orku, Landsvirkjunar, Orkuveitu Reykjavíkur og RARIK jafnframt um helstu jarðhitaframkvæmdir á döfinni hjá fyrirtækjunum. Erindi fundarins má nálgast á vef Jarðhitafélagsins.
 

Rafmagnsverkfræðingadeild Verkfræðingafélags Íslands stendur fyrir ráðstefnu um háspennulínur og jarðstrengi þann 18. apríl klukkan 13:00 á Grand Hótel Reykjavík, Gullteig, í samstarfi við Samorku o.fl. Dagskrá ráðstefnunnar má nálgast á vef Verkfræðingafélags Íslands.

Þingsályktunartillaga um rammaáætlun hefur verið lögð fram í ríkisstjórn. Skv. fréttatilkynningu hafa þær breytingar orðið frá drögum að tillögunni sem kynnt voru sl. sumar að sex virkjunarkostir til viðbótar hafa nú verið færðir úr nýtingarflokki í biðflokk – Holtavirkjun, Hvammsvirkjun, Skrokkölduvirkjun, Hágönguvirkjanir (1. og 2. áfangi) og Urriðafossvirkjun. Þessum virkjunarkostum raðaði verkefnisstjórn um gerð rammaáætlunar á bilinu 15-28 af 69 virkjunarkostum (ath. að nr. 55 og 60 eru alls 11 kostir, tvö svæði  flokkuð þar saman), frá sjónarhorni nýtingar, í skýrslu sinni sem skilað var í júní sl. (sjá töflu 7.2).  Alls eru því 21 af 40 efstu virkjunarkostunum, skv. endanlegri röðun verkefnisstjórnar, settir í biðflokk eða verndarflokk, skv. tillögunni. Þeir eru:

Í biðflokk, af efstu 40 kostum verkefnisstjórnar:
Holtavirkjun
Hvammsvirkjun
Austurengjar
Skrokkölduvirkjun
Innstidalur
Trölladyngja
Þverárdalur
Hágönguvirkjun, 1. áfangi
Hágönguvirkjun, 2. áfangi
Urriðafossvirkjun
Hólmsárvirkjun neðri
Hagavatnsvirkjun
Fljótshnjúksvirkjun
Hólmsárvirkjun – án miðlunar

Í verndarflokk, af efstu 40 kostum verkefnisstjórnar:
Bitra
Norðlingaölduveita
Brennisteinsfjöll
Grændalur
Tungnárlón
Bjallavirkjun
Gjástykki
 

Vorfundur Jarðhitafélags Íslands verður haldinn í Arion banka þriðjudaginn 17. apríl. Þar mun Daði Már Kristófersson, dósent í auðlindahagfræði við Háskóla Íslands, fjalla um þjóðhagslegan ávinning af jarðhitanýtingu. Þá munu fulltrúar HS Orku, RARIK, Orkuveitu Reykjavíkur og Landsvirkjunar fjalla um helstu framkvæmdir á döfinni. Fundurinn hefst kl. 14:00, í húsakynnum Arion banka, Borgartúni 19. Sjá nánar á vefsíðu Jarðhitafélagsins.

Nú er aðgengilegur hér á vef Samorku 7. kafli fráveituhandbókarinnar, þar sem fjallað er um hnignun og endurnýjun fráveitukerfa. Unnið er að undirbúningi ritunar næstu kafla bókarinnar.

Sterk hagfræðileg rök hníga að löngum leigusamningum orkuauðlinda og mikilvægt er að viðurkenna að stytting leigutíma er kostnaðarsöm. Þetta er meðal þess sem fram kom í erindi Daða Más Kristóferssonar, dósents í auðlindahagfræði við Háskóla Íslands, á aðalfundi Samorku. Daði fjallaði um gjaldtöku, leigutíma og arðsemi orkunýtingar. Daði segir of stuttan leigutíma hindra arðbærar framkvæmdir auk þess sem langur leigutími vinni gegn svokölluðum leigjendavanda, þar sem skammtímahagsmunir leigutaka séu aðrir en langtímahagsmunir leigusala.

Daði fjallaði um kosti og galla mismunandi aðferða við gjaldtöku en lýsti efasemdum um hvort forsendur væru fyrir sérstakri skattlagningu á nýtingu orkuauðlina, m.a. þar sem ekki væri sýnilegur umframhagnaður hjá orkufyrirtækjum. Þá gæti skattur vegna umhverfisáhrifa verið réttlætanlegur en þó ekki flatur skattur þar sem slik áhrif væru jú mjög breytileg. Daði fjallaði m.a. um lágt raforkuverð á Íslandi og sagði auðlindarentuna því í raun renna til viðskiptavina, sem á Íslandi eru í flestum tilvikum einmitt eigendur fyrirtækjanna, þ.e. almenningur.

Sjá erindi Daða Más Kristóferssonar.
 

Oddný G. Harðardóttir, starfandi iðnaðarráðherra, ávarpaði opna dagskrá aðalfundar Samorku. Í ávarpi sínu fjallaði Oddný m.a. um orkuskipti í samgöngum, mótun heildstæðrar orkustefnu og vinnu við gerð rammaáætlunar um verndun og orkunýtingu náttúrusvæða. Oddný sagði áliðnaðinn hafa myndað hér grunn að öflugu orkusamfélagi sem byggja mætti á, en sagðist telja okkur farnast best ef okkur tækist að fjölga hér orkukaupendum og ef að flóra þeirra yrði sem fjölbreyttust.

Oddný G. Harðardóttir, starfandi iðnaðarráðherra, ávarpaði opna dagskrá aðalfundar Samorku. Í ávarpi sínu fjallaði Oddný m.a. um orkuskipti í samgöngum, mótun heildstæðrar orkustefnu og vinnu við gerð rammaáætlunar um verndun og orkunýtingu náttúrusvæða. Oddný sagði áliðnaðinn hafa myndað hér grunn að öflugu orkusamfélagi sem byggja mætti á, en sagðist telja okkur farnast best ef okkur tækist að fjölga hér orkukaupendum og ef að flóra þeirra yrði sem fjölbreyttust. Hún sagði stjórnvöld og Samorku eiga sameiginlega hagsmuni í þróun hvata til orkuskipta í samgöngum og í að byggja þar upp innviði. Loks þakkaði ráðherra Samorku fyrir gott samstarf á liðnum árum, fyrir hönd iðnaðarráðuneytisins, og vonaðist eftir gefandi samstarfi á komandi árum.

Ávarp Oddnýjar má nálgast hér á vef iðnaðarráðuneytisins.