Fréttir

Samorka leggst gegn tillögum um breytingar á stjórnarskrá

Fyrir Alþingi liggur frumvarp til stjórnskipunarlaga, þar sem m.a. eru lagðar til breytingar er varða ákvæði um auðlindir og umhverfismál. Í umsögn sinni um frumvarpið leggst Samorka gegn því að ákvæðið verði samþykkt nú, og leggur til að umfjöllun um þau atriði verði frestað. Í niðurlagi umsagnar Samorku segir:

„Hér að framan hafa verið rakin dæmi um ófullnægjandi skilgreiningar hugtaka sem valdið geta réttaróvissu, um skörun við vinnu sem nú á sér stað á vegum stjórnvalda við útfærslu nýlegra lagasetninga, um óljós atriði er varða spurninguna um nýnæmi og fordæmi frá nágrannalöndum, um að efnisatriði frumvarpsins hafi ekki fengið þá almennu umfjöllun í samfélaginu sem æskileg hlýtur að teljast við breytingar á stjórnarskrá lýðveldisins og um skort á upplýsingum um þær lagabreytingar sem samþykkt frumvarpsins kann að hafa í för með sér. Hæst ber þó sá afar skammi tími sem umsagnaraðilum um frumvarpið er ætlaður, til þess að móta afstöðu til tillagna um breytingar á stjórnarskrá lýðveldisins Íslands.

Af þessum ástæðum leggur Samorka til að frestað verði að taka inn í stjórnarskrána efnisatriði 1. gr. frumvarpsins.“

Sjá umsögn Samorku hér.

Rafmagnsöryggissviðið flutt til Brunamálastofnunar.

Alþingi samþykkti í vikunni lög um flutning á Rafmagnsöryggissviði Neytendastofu til Brunamálastofnunar. Þessi breyting hefur verið alllengi í farvatninu. Hugmyndin var að rafmagnsöryggissviðið flyttist í hina nýju stofnun, Byggingastofnun, en frumvarp um heildarlög um Byggingastofnun hafa verið lengi í undirbúningi en eru enn ósamþykkt. Það hefur orðið að niðurstöðu að Brunamálastofnun taki þennan þátt að sér, að minnstakosti þangað til umrædd lög hljóta brautargengi.

Hér má sjá hin nýju lög

 

Rafmagnið ódýrast á Íslandi, fjórðungur verðsins í Danmörku

Samorka hefur borið saman rafmagnskostnað heimila í höfuðborgum Norðurlandanna. Gerður er samanburður á kostnaði heimila sem nota 4000 kWh á ári (ekki upphitunarkostnaður). Notast er við opinberar reiknivélar í hverju landi vegna sölu á samkeppnismarkaði, en upplýsingar á heimasíðum dreififyrirtækjanna í borgunum varðandi flutnings- og dreifingarkostnað. Söluverð miðast við rafmagnsverð 11. febrúar 2009 og samning um eins árs viðskipti. Gengi á íslensku krónunni er einnig miðað við þann dag, en vegna bankakreppunnar og gengisbreytinga er gengi 1. júlí einnig haft til samanburðar.

Niðurstöður sýna að fyrir bankahrunið var heimilisrafmagnið ódýrast í Helsinki og Reykjavík fylgdi fast á eftir, síðan Osló og Stokkhólmur og dýrast var það í Kaupmannahöfn. En eftir gengisfallið á íslensku krónunni er staðan sú að rafmagnið er ódýrast í Reykjavík en litlu dýrara í Helsinki. Í Osló er rafmagnið um 35% dýrara en í Reykjavík og um 63% dýrara í Stokkhólmi. Í Kaupmannahöfn er rafmagnið hins vegar langsamlega dýrast, eða meira en fjórfalt dýrara en í Reykjavík.

Krafa um 15-20% samdrátt í losun fyrir 2020?

Pétur Reimarsson, forstöðumaður hjá Samtökum atvinnulífsins, fjallaði um loftslagsbreytingar og orkunýtingu í erindi á aðalfundi Samorku. Pétur fjallaði m.a. um hækkandi hitastig jarðar síðustu aldir, aukna losun gróðurhúsalofttegunda og um mikilvægi þess að draga úr þeirri losun, þótt hann varaði við svonefndum heimsendaspám í þessum efnum. Lang stærsta hluta losunarinnar má rekja til brennslu á jarðefnaeldsneytum (olía, kol og gas). Pétur sagði ljóst að gríðarlegt átak þyrfti í orkumálum heimsins til að ná niður útstreymi gróðurhúsalofttegunda, og að það yrði afar kostnaðarsamt. Bætt orkunýting, kjarnorka, kolefnisförgun og aukin nýting endurnýjanlegra orkugjafa eru helstu leiðirnar í þessum efnum. Að óbreyttu mun heildarlosun frá orkuvinnslu tvöfaldast á árunum 2000 til 2030, og mun aukningin nánast öll eiga sér stað í þróunarlöndum á borð við Kína og Indland. Hér á landi er nánast ekkert útstreymi vegna vatnsaflsvirkjana og hverfandi lítið vegna jarðvarmavinnslu.

ESB-reglur þegar í gildi hér
Pétur greindi frá því að viðskiptakerfi ESB með loftslagsheimildir er þegar orðinn hluti af EES-samningnum. Frá og með árinu 2013 þurfa þannig orkufyrirtæki að afla sér losunarkvóta af uppboði fyrir hvers kyns losun gróðurhúsalofttegunda, en grænu vottorðin sem sum íslensk raforkufyrirtæki hafa verið að selja munu koma þar á móti. Jafnvel er talið að hitaveitur muni hugsanlega fá einhvern aðgang að þeim markaði. Almennt eru markmið einstakra ríkja um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda miðuð við landsframleiðslu. Á vettvangi loftslagssamnings Sameinuðu þjóðanna er stefnt að því að ná samkomulagi um framhald svokallaðrar Kyoto-bókunar í lok þessa árs. Miðað við núverandi forsendur á vettvangi ESB má ætla að Ísland muni þurfa að takast á hendur skuldbindingar um 15-20% samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda fyrir árið 2020 (í almennu útstreymi, en þar verða stóriðja, flutningar o.fl. utan við), þar sem miðað er við losun árið 2005.

Hér á landi verða eingöngu 4% losunarinnar rakin til rafmagns og hita og því ljóst að þetta krefjandi verkefni snýr að takmörkuðu en þó einhverju leyti að íslenskum orkufyrirtækjum. Hérlendis verða annars 41% losunar rakin til iðnaðar og efnanotkunar, 23% til samgangna, 15% til sjávarútvegs, 12% til landbúnaðar og 5% til úrgangs.

Sjá erindi (glærur) Péturs Reimarssonar.

Aðild að ESB: Lítil áhrif á yfirráðarétt og nýtingu orkuauðlinda

Ekki er hægt að halda fram að hugsanleg full aðild Íslands að ESB myndi hafa veruleg áhrif á stöðu okkar og möguleika varðandi yfirráðarétt og nýtingu jarðrænna auðlinda. Þetta er niðurstaða Guðna A. Jóhannessonar orkumálastjóra, sem flutti erindi á aðalfundi Samorku um íslenskar orkulindir og ESB. Guðni sagði þó jafnframt að hugsanlegar viðræður þyrftu að byggja á nákvæmri greiningu á þeirri aðlögun að reglum ESB sem þegar hefur verið samið um og þeim reglum sem eftir er að semja um. Allar helstu lagagerðir ESB á sviði orkumála hefðu þó þegar verið teknar upp í EES-samninginn og innleiddar á Íslandi, sumar þeirra með sérstökum aðlögunum vegna sérstöðu Íslands. Við inngöngu í ESB þyrfti að tryggja í aðildarsamningi að þær aðlaganir giltu áfram, þar sem þær ættu enn við. Fyrirkomulag eignarhalds náttúruauðlinda væri hins vegar ekki viðfangsefni ESB, heldur alfarið á hendi aðildarríkjanna.

Kostir, gallar, tækifæri og ógnanir
Guðni sagði bæði kosti og galla, ógnanir og tækifæri fólgin í hugsanlegri aðild að ESB, fyrir íslenska orkugeirann. Þannig myndi aðild t.d. hafa í för með sér aukna skriffinsku og dýrari stjórnsýslu og samskipti. Eins gætu t.d. ýmsar tilskipanir haft hér áhrif í framtíðinni, t.d. um skattlagningu á orku og um söfnun olíubirgða. Á hinn bóginn væru jafnframt kostir og tækifæri fólgin í aðild að ESB. Þannig gæti aðild t.d. skapað íslenskum orkufyrirtækjum greiðari aðgang að ýmsum verkefnum sem tengdust umhverfisstefnu ESB og áherslunni á endurnýjanlegar orkulindir sem við erum svo rík af. Aðildinni fylgdu einnig m.a. aukin tækifæri til áhrifa á stefnumótun sambandsins og þá væru tækifæri t.d. fólgin í aukinni nýtingu jarðhita í sumum aðildarríkjum ESB og í bættum aðgangi að rannsóknarsamstarfi og loftslagstengdum verkefnum.

Loks kom fram hjá Guðna að á annan tug erlendra fyrirtækja hafa nú þegar óskað upplýsinga vegna hugsanlegrar olíuvinnslu á Drekasvæðinu.

Sjá erindi (glærur) Guðna A. Jóhannessonar.

 

 

 

„Niðurgreiðsluhali“ nýrra hitaveitna að fullu uppgreiddur

Kristján Skarphéðinsson, ráðuneytisstjóri iðnaðarráðuneytis, flutti aðalfundi Samorku ávarp Össurar Skarphéðinssonar utanríkis- og iðnaðarráðherra (sem forfallaðist vegna veikinda). Í ávarpi ráðherra kom m.a. fram að gert er ráð fyrir að nefnd um endurskoðun raforkulaga muni ljúka störfum í haust. Þá kom fram að sá dráttur sem hafði orðið á niðurgreiðslum til nýrra hitaveitna, nefndur „hali“, sem aðalfundur Samorku ályktaði m.a. vegna á aðalfundi 2008, væri nú að fullu uppgreiddur.

Í ávarpi ráðherra var ennfremur fjallað um ýmsar viðræður sem um þessar mundir eiga sér stað um hugsanlega uppbyggingu á orkufrekum iðnaði hérlendis, um samstarf við Mitsubishi um þróun rafmagnsbíla, nýja alþjóðlega stofnun um endurnýjanlega orku, samstarf við vísindastofnanir í Bandaríkjunum um rannsóknir á nýtingu háhita, og um þá framtíðarsýn að Ísland verði sjálfbært orkuríki í krafti bættrar tækni til nýtingar endurnýjanlegra orkugjafa í samgöngum.

Loks kom fram að iðnaðarráðherra hefur ákveðið að styðja við umsókn Jarðhitafélags Íslands um að hýsa World Geothermal Congress á Íslandi árið 2015. Þingið er haldið á fimm ára fresti og ef af verður munu um 2.000 jarðhitasérfræðingar víða að úr heiminum þinga á Íslandi.

Ályktun aðalfundar Samorku: raunlækkun orkuverðs til fjölda ára

Ályktun aðalfundar Samorku, 20. febrúar 2009:

Raunlækkun orkuverðs til fjölda ára

Árum saman hefur verð á bæði heitu vatni og raforku farið lækkandi um land allt, að teknu tilliti til verðlagsþróunar almennt, ef frá eru skilin áhrif kerfisbreytinga sem raforkulög frá árinu 2003 höfðu í för með sér. Verð á raforku til almennra notenda er lægra hérlendis en í helstu samanburðarlöndum og hefur lengi verið. Þetta er ekki sjálfsögð niðurstaða í svo dreifbýlu landi og erfiðu yfirferðar. Sömu sögu má segja um verðlagningu á heitu vatni, sem hefur árum saman farið lækkandi, að teknu tilliti til verðlagsþróunar almennt, enda er húshitunarkostnaður mun lægri hér en í nágrannalöndunum.

Á tímum samdráttar í efnahagslífinu munu íslensk orku- og veitufyrirtæki standa vörð um öfluga grunnþjónustu í samfélaginu, þjónustu á borð við rafmagn, heitt og kalt vatn, og fráveitu. Samorka leggur hins vegar áherslu á að í sumum tilfellum gerir lagaramminn nánast kröfu um taprekstur af veitustarfsemi. Á þetta við um tekjumörk dreifingar og flutnings raforku, sem líkt hefur verið við lögbundinn taprekstur. Nú stendur yfir endurskoðun raforkulaga. Brýnt er að sú vinna skili niðurstöðu um rýmkun tekjumarka dreifingar- og flutningsfyrirtækja, til að koma í veg fyrir áframhaldandi taprekstur á reikning eigendanna.

Orka án losunar
Íslendingar búa að miklum auðlindum á orkusviði og er hlutfall endurnýjanlegra orkugjafa í orkunotkun hvergi hærra en á Íslandi. Afar mikilvægt er að íslenskar endurnýjanlegar orkulindir njóti áfram sömu viðurkenningar og við gerð Kyoto-bókunarinnar við loftslagssamning Sameinuðu þjóðanna og leggur Samorka áherslu á að íslensk stjórnvöld tryggi eftir fremsta megni að svonefnt íslenskt ákvæði eða sambærilegt verði áfram við lýði. Þessi stefna er í samræmi við markmið loftslagssamningsins og er hluti af lausninni á sviði loftslagsmála. Of þröngar alþjóðlegar skuldbindingar í þessum efnum takmarka að sjálfsögðu tækifæri okkar til að nýta okkar endurnýjanlegu orkulindir, ekki vegna losunar frá orkuverum heldur vegna hugsanlegrar losunar frá þeim atvinnufyrirtækjum sem kynnu að vilja kaupa orkuna.

Erlend fjárfesting mikilvæg
Erlend fjárfesting í íslensku atvinnulífi er e.t.v. mikilvægari en nokkru sinni um þessar mundir. Endurnýjanleg orka er eitt helsta aðdráttaraflið í þeim efnum og ýmis tækifæri fyrir íslenskt efnahagslíf tengd nýtingu hennar við ýmiss konar framleiðslu- og þjónustustarfsemi. Afar mikilvægt er að íslensk stjórnvöld vinni með hugsanlegum fjárfestum og íslenskt laga- og regluumhverfi virki hvetjandi á erlenda fjárfesta.

Vatnsvernd í forgrunn
Aðgangur að hreinu drykkjarvatni er betri hér á landi en víðast hvar annars staðar. Standa þarf vörð um þessa stöðu en undanfarin ár hefur víða gætt tilhneigingar til þess að þrengja að vatnsverndarsvæðum í þágu byggingarframkvæmda. Víða hefur nú hægst á framkvæmdum en áfram er hugað að skipulagsmálum framtíðaruppbyggingar. Samorka hvetur ríki og sveitarfélög til að tryggja að vatnsvernd verði þar höfð í forgrunni.

Óbreytt stjórn Samorku

Á aðalfundi Samorku var sitjandi stjórn endurkjörin, aðal- og varamenn. Áður var Franz Árnason endurkjörinn til formennsku. Stjórnin skiptir að öðru leyti með sér verkum á sínum fyrsta fundi eftir aðalfund, en hana skipa því áfram:

Franz Árnason, Norðurorku, formaður
Friðrik Sophusson, Landsvirkjun
Hjörleifur B. Kvaran, Orkuveitu Reykjavíkur
Júlíus Jónsson, Hitaveitu Suðurnesja
Páll Pálsson, Skagafjarðarveitum
Tryggvi Þór Haraldsson, Rarik
Þórður Guðmundsson, Landsneti
 
Varamenn:
Dagur Jónsson, Vatnsveitu Hafnarfjarðar
Guðmundur Davíðsson, Hitaveitu Egilsstaða og Fella
Kristján Haraldsson, Orkubúi Vestfjarða

Stærsti þátturinn í auknu heilbrigði og bættum lífsgæðum þjóðarinnar

Heilbrigðisvísindastofnun Háskólans á Akureyri hefur að beiðni Samorku, samtaka orku- og veitufyrirtækja, unnið skýrslu um heilsufarsáhrif heitavatnsnotkunar á Íslandi. Skýrslugerðin tengist 100 ára afmæli hitaveitu á Íslandi, sem fagnað var árið 2008. Skýrsluhöfundar komast meðal annars að þeirri niðurstöðu að uppbygging hitaveitna á Íslandi á síðustu öld sé án efa sá atburður Íslandssögunnar sem stuðlað hafi hvað mest að auknu heilbrigði og lífsgæðum þjóðarinnar. Fjallað er um hreinna andrúmsloft, betur hituð hýbýli, sundlaugamenningu, heilsuböð, bættan þrifnað, lækningamátt og forvarnagildi heitra baða og margt fleira. Fram kemur að árleg heildarlosun CO2 á Íslandi er um 45% lægri en ef kynt væri með olíu. Hér á eftir er gripið niður í texta skýrslunnar:

Bætt aðstaða til almenns þrifnaðar
Flest samfélög eiga það sammerkt að vilja efla heilbrigði þegna sinna þar sem heilbrigði er jafnan talið  til æðstu gæða. Frá fornu fari hefur jarðhiti verið notaður á Íslandi til að efla heilbrigði landsmanna eins og fram kemur í fornsögum. Með tilkomu hitaveitna og ótakmarkaðs og ódýrs heits rennandi vatns breyttist aðstaða til almenns þrifnaðar verulega og segja má að lífshættir Íslendinga hafi trauðla breyst meira við aðra einstaka viðburði. 

Heilnæmara andrúmsloft en með olíu- og kolakyndingu
Kyndingu með olíu, kolum og gasi fylgir alla jafna verulegur útblástur ýmissa gastegunda og jafnframt fíngert ryk og sót sem valdið geta margháttuðum sjúkdómum. Fullyrða má að hitaveituvæðing hefur aukið loftgæði til mikilla muna og ferskara andrúmsloft er ótvíræð lífsgæði og hefur bein áhrif á heilbrigði fólks. Um 90% íslensku þjóðarinnar búa nú við jarðvarmahitaveitur og eru áhrifin á heilbrigði og umhverfi veruleg. Árleg heildarlosun CO2 á Íslandi er um 45 % lægri en ef kynt væri með olíu. Með tilkomu hitaveitna hættir þrifnaður að vera lúxus forréttindahópa og verður þess í stað lífsgæði hins almenna borgara.

Um 160 sundlaugar
Sundlaugamenningin sem þróast hefur á Íslandi er einstök og hvergi í heiminum eru upphitaðar útisundlaugar jafnalgengar og óþekkt að almenningssundlaugar séu reknar við eins lágt útihitastig og hér er. Um 160 sundlaugar eru í rekstri hér á landi og langflestar hitaðar með jarðhita.  Það tilsvarar um einni sundlaug á hverja 2000 íbúa og lætur nærri að hver landsmaður fari um 15 sinnum í sund á ári. Hitaveituvatn á Íslandi hefur mjög breytilega efnasamsetningu og flokkast sumt undir heilsuvatn samkvæmt slíkum stöðlum og er sambærilegt við vatn í þekktum erlendum heilsuhælum.

Heit böð gegn sjúkdómum og streitu
Heit böð eru notuð með góðum árangri í meðferð ýmissa sjúkdóma s.s. giktarsjúkdóma, húðsjúkdóma og til að lina verki. Heit böð af hæfilegu hitastigi hafa jákvæð áhrif á ósjálfráða taugakerfið, innkirtlakerfið og ónæmiskerfið og leiða til aukins jafnvægis, draga úr meinafræðilegri starfsemi, auka eigin lækningamátt líkamans og styrkja hann gegn innri og ytri áreiti. Mild hreyfing, eins og sund, í 30 mínútur á dag styrkir þar að auki ónæmiskerfið og minnkar líkurnar á ýmsum sýkingum. Þá getur sundferð ásamt hæfilegri dvöl í heitum potti aukið vellíðan og jákvæðar tilfinningar með tilheyrandi jákvæðri virkni á ónæmiskerfið. Heitt vatn minnkar stirðleika sem er eitt af þeim vandamálum sem fólk með gigt glímir við. Við hreyfingu í heitu vatni liðkast fólk og hreyfigetan eykst. Það leiðir svo til aukins styrks, betra jafnvægis, aukins úthalds og betri þyngdarstjórnunar. Mikilvægt hlutverk heita vatnsins varðandi heilbrigði er þó ekki síst fólgið í því að minnka streitu sem er ein öflugasta forvörn gegn sjúkdómum.

Höfundar skýrslunnar um heitt vatn og heilbrigði eru Hrefna Kristmannsdóttir og Sigríður Halldórsdóttir, prófessorar við Háskólann á Akureyri.

Skýrsluna Heitt vatn og heilbrigði má nálgast hér, á pdf-formi.